© Illustratie: Pete Reynolds
Redacteur van
Knack29-03-2023,
05:00Bijgewerkt op: 29-03-2023, 14:07Uit Knack van
29/03/2023
Binnenkort
wordt het wetsontwerp voor de minnelijke schuldinvordering goedgekeurd. Niets
te laat. Want incassobedrijven vorderen jaarlijks miljoenen euro’s illegale
schadevergoedingen, zo blijkt uit een dossier dat Knack kon inkijken.
Heel wat
Belgen kunnen hun facturen of schulden niet meteen betalen. En hun aantal
groeit, onder meer door de energiecrisis en door het stijgende aantal
alleenstaanden of eenoudergezinnen die in financieel zwaar weer belanden. Meer
dan 370.000 burgers in dit land hebben achterstallige kredieten, zo blijkt uit
cijfers van de Centrale voor Kredieten aan Particulieren van de Nationale Bank
van België. Ongeveer 1,8 miljoen Belgen hebben moeite om hun facturen te
betalen. Alles samen gaat het om miljarden euro’s aan schulden.
Die
alarmerende cijfers werden vorige week nog bevestigd door een onderzoek van de
Federale Overheidsdienst Economie. 46,7 procent van de Belgen heeft het
moeilijk om de eindjes aan elkaar te knopen. Dat is net geen 10 procent meer
dan een jaar eerder, blijkt uit de driemaandelijkse
enquête over het persoonlijke welbevinden en de levensomstandigheden die
Statbel, het Belgische statistiekbureau, liet uitvoeren.
No cure, no pay
Dat is sneu
voor de betrokken burgers, maar ook voor veel bedrijven. Door onbetaalde
facturen gaat in België ruim 9 miljard euro in rook op. Gemiddeld verloor elk
Belgische bedrijf op die manier een bedrag gelijk aan 2,8 procent van zijn
totale omzet.
Om die
bedragen, of een deel ervan, te recupereren, sluiten bedrijven vaak
overeenkomsten met een incassobureau. Dat zijn puur privébedrijven, in
tegenstelling tot benoemde gerechtsdeurwaarders. Hun klanten zijn onder meer
ziekenhuizen, die het zelf financieel moeilijk hebben omdat patiënten
ziekenhuisfacturen niet of laattijdig betalen, scholen, energie- en
telecombedrijven.
Incassobedrijven
werken goedkoop en vaak zelfs op basis van no cure, no pay. Hoe doen ze dat?
Door winst te halen uit de vele hoge schadebedingen en verwijlinteresten die
zij doorberekenen aan de schuldenaren of debiteuren. Door dat verdienmodel
ontstaat een sneeuwbaleffect en belanden schuldenaren in een negatieve spiraal:
een schuld van 100 euro groeit in korte tijd aan tot een veelvoud daarvan. In het
ergste geval wordt een rechtszaak begonnen, komt er een vonnis en loopt de
uiteindelijke schuld door alle kosten op tot 1500 euro en meer. Het is een
vicieuze cirkel, een financiële gevangenis die veel mensen in armoede doet
belanden.
Minnelijke invordering
Omdat de
schuldindustrie armoede erger maakt, werd een wetsontwerp geschreven door
minister van Werk Pierre-Yves Dermagne (PS). Dat moet de regels voor de
minnelijke en gerechtelijke schuldinvordering verbeteren en de minnelijke
schuldbemiddeling promoten. Op die manier willen de initiatiefnemers
verhinderen dat schuldenaren nog ‘buitensporige of onrechtmatige kosten’ moeten
betalen. In het nieuwe wetsontwerp ‘Schulden van de consument’ worden de
basisprincipes van deze redenering overgenomen.
Vrederechter
Dirk De Groote uit Oudenaarde is tevreden over het eerste resultaat: ‘De eerste
aanmaning zal voortaan kosteloos zijn, de bewijslast ligt nu bij de
onderneming, de verwijlinteresten zijn geplafonneerd en de schadevergoeding bij
laattijdige betaling gelimiteerd.’ Daarnaast wordt de regeling van de
minnelijke schuldinvordering gefinetuned. Een burger die zijn schulden niet kan
betalen, wordt volgens die regeling niet langer naar de rechtbank gestuurd. Hij
krijgt een afbetalingsplan voorgesteld of hij kan een minnelijke
schuldbemiddelaar aanstellen. Zo kan men ook sneller ingrijpen en de
schuldenspiraal stoppen.
De minnelijke
schuldbemiddeling gebeurt door alle schulden en schuldeisers op te sommen. Dat
levert een ‘financiële foto’ op van de schuldenaar. Op basis daarvan stelt een
bemiddelaar – dat kan een advocaat zijn, een gerechtsdeurwaarder, notaris, OCMW
of CAW – op verzoek van de schuldenaar een realistisch afbetalingsplan voor.
Dat plan houdt rekening met de werkelijke afbetalingscapaciteit van de schuldenaar
én de rechten van de schuldeisers. De procedure van voortdurende aanmaningen en
oplopende interesten wordt zo on hold gezet.
Een politieke
meerderheid heeft het wetsontwerp in eerste lezing goedgekeurd. Dat moest
woensdag 29 maart gebeuren in tweede lezing, zodat het voltallige parlement de
nieuwe wet kan goedkeuren in de loop van april. Maar de zitting is twee weken
uitgesteld wegens ziekte van minister Dermagne. Betrokkenen noemen het
wetsontwerp ‘historisch’, omdat de schuldindustrie na meer dan tien jaar strijd
eindelijk aan banden wordt gelegd.
‘Sociale’ incasso
Toch lijkt de
strijd nog niet helemaal gestreden. Vanuit de incassosector wordt flink
gelobbyd om het wetsontwerp alsnog aan te passen en zelfs om de bedragen van de
zogenaamde schadebedingen te verhogen. Experts die Knack daarover
benaderde, noemen het ‘pervers’ en ‘de schaamte voorbij’.
Incassobedrijven
zagen de bui al een tijdje hangen. Omdat ze aanvoelden dat hun praktijken niet
langer gepikt zouden worden door de publieke opinie en de overheid, richtten ze
Socrem op, een vzw die zich in de markt zet als vertegenwoordiger van de
zogenaamde ethische incassobedrijven. Guy Colpaert, algemeen directeur van
Intrum Benelux, het grootste incassobedrijf van ons land, bevestigt dat hij medeoprichter
is van die vzw. ‘Socrem staat voor Social Credit Management, op een humane
manier schulden invorderen. We willen mee evolueren naar een positieve rol voor
onze sector in een veranderende wereld.’
Uit een
dossier dat Knack kon inkijken, blijkt nochtans het tegendeel.
Het gaat om honderden aanmaningsbrieven van incassokantoren aan consumenten,
verzameld door een klokkenluider uit de sector van de invordering. De
documenten bewijzen dat tot op de dag van vandaag voor vele miljoenen aan
onwettige schadevergoedingen worden geïncasseerd.
Maal zestien
In de
Belgische en de Europese wetgeving geldt het principe van de afdwingbaarheid en
wederkerigheid van de factuurvoorwaarden. Samengevat wil dat zeggen dat een
bedrijf alleen een schadevergoeding voor onbetaalde facturen mag aanrekenen als
in de factuurvoorwaarden van dat bedrijf – ‘de kleine lettertjes’ – staat dat
de klant recht heeft op dezelfde behandeling als dat bedrijf zelf in gebreke
wordt gesteld, als het bijvoorbeeld een verkeerd aangerekend bedrag niet op
tijd terugbetaalt aan de klant.
Wat blijkt nu
in de praktijk? In 80 tot 90 procent van de gevallen staat die wederkerigheid
niet in de factuurwaarden. Incassobedrijven die dan toch een schadevergoeding
aanrekenen, overtreden dus de wet. We doen een greep uit de vele tientallen
voorbeelden die Knack kon inkijken. In geen van deze gevallen
voldeden de factuurvoorwaarden aan de wet:
– Een patiënt
liet op verzoek van zijn huisdokter bloed analyseren bij een erkend
laboratorium. Hij kan de hoofdsom van 3,72 euro niet betalen en krijgt na een
eerste aanmaning een schrijven van een incassobedrijf. De hoofdsom van 3,72
euro is verhoogd met een schadevergoeding van 60 euro en 0,33 euro interesten,
melden ze. Resultaat: de initiële schuld van 3,72 euro is maal zestien gegaan.
Het schrijven eindigt met de melding ‘dat indien wij van u geen verdere reactie
ontvangen binnen de dertig dagen, wij genoodzaakt zullen zijn om onze procedure
verder te zetten’.
– Patiënt
Hilde zag haar schuld van 28,97 euro na een medische analyse verhoogd worden
met een schadevergoeding van 60 euro en 10 euro interesten.
– Serge kon
bij een bekende webwinkel zijn hoofdsom van 139,88 euro niet betalen. Hij kreeg
van een ‘ethisch incassobedrijf’ een aanmaning om meteen 183,32 euro over te
schijven. De oorspronkelijke schuld was verhoogd met een schadevergoeding van
40 euro en 3,44 euro interesten.
– Een patiënt
kon een bedrag van 25 euro niet betalen aan een Brussels ziekenhuis. Een
incassobedrijf werd ingeschakeld. De hoofdsom van 25 euro werd verhoogd met een
schadevergoeding van 45 euro.
We legden
deze dossiers voor aan Guy Colpaert. Maar de voorzitter van de ethische
incassobedrijven wilde daar niet op ingaan en verbrak de telefonische
verbinding.
Dagelijkse praktijk
Patrick Van
Buggenhout vindt zulke praktijken erg herkenbaar. Hij is gerechtsdeurwaarder,
verbonden aan de deurwaardersorganisatie MyTrustO en een van de drijvende
krachten achter de minnelijke schuldbemiddeling. ‘Wij komen zulke voorbeelden
elke dag tegen. Ik vind het ongehoord dat incasso-ondernemingen hiermee
wegkomen. Consumenten moeten in dit land beschermd worden tegen zulke onwettige
praktijken.’
De consument
wordt te vaak geconfronteerd met facturen van ondernemingen die eenzijdig zijn
opgesteld, vindt Van Buggenhout. ‘Ze werden bijna nooit door de consument
aanvaard, noch waren ze voorwerp van een onderhandeling. Daarenboven voldoen ze
niet aan de wettelijke vereiste van wederkerig en evenredig opgelegde
schadebedingen. Als je weet dat minstens 70 procent van de zaken minnelijk
geregeld wordt – dus zonder toezicht van de rechtbank – is het duidelijk dat de
onwetende consument voortdurend onverschuldigde bedragen heeft betaald.’
Van
Buggenhout benadrukt het belang van goede, afdwingbare factuurvoorwaarden, met
de wettelijk verplichte tegenstelbaarheid en wederkerigheid. Het gaat tenslotte
over contractuele clausules die een onderneming gebruikt bij haar
bedrijfsvoering. ‘De rechten van de consument moeten evenwaardig zijn aan die
van de onderneming. Aangezien de verplichte wederkerigheid vaak niet in de
factuurvoorwaarden staat, zijn die gevorderde schadevergoedingen inderdaad
onwettig. Zodra een incasso-onderneming optreedt, moet die ook de incassowet
toepassen. Ze moet onterecht geëiste bedragen negeren én haar opdrachtgever
melden dat de factuurvoorwaarden niet correct zijn. Uiteindelijk staan er naast
strafrechtelijke, ook administratieve sancties op onwettige incassopraktijken
en moeten onterecht gevorderde en geïnde bedragen aan de consument terugbetaald
worden.
‘Sommige
mensen zullen zeggen dat het om relatief kleine bedragen gaat, maar de sector
verdient daar wel onrechtmatig miljoenen mee. Het nieuwe wetsontwerp beteugelt
goddank voor een groot deel die misstanden. Het verplicht de invorderaar
voortaan tot nazicht van de geldigheid van de factuurvoorwaarden en de
correctheid van de gevorderde bedragen.’
Ook
vrederechter Dirk De Groote komt zulke praktijken geregeld tegen in zijn
rechtbank. ‘Incassokantoren proberen eerst via een minnelijke invordering
achterstallige betalingen te regelen. Als dat niet lukt, en dat gebeurt veel te
vaak, stappen ze naar de vrederechter. Ik zie dan meteen aan hun ingediende
stukken dat veel van hun claims gewoon niet wettelijk zijn. Ik moet met mijn
ogen knipperen als ik zie wat ze durven te vragen. Vaak gaat het over dingen
die in strijd zijn met de wet van minnelijke schuldinvordering van 2002.
Uiteraard gaan wij niet in op die eisen en kunnen we de schuldeiser veroordelen
tot de gerechtskosten.’
Waarom
stappen vrederechters niet naar het parket, als het dan toch gaat om illegale
zaken? ‘Een Waalse collega heeft dat enkele jaren geleden gedaan’, zegt rechter
De Groote. ‘Er is met zijn vraag tot op heden niets gebeurd. We moeten ook
oppassen, want als het parket zo’n zaak na enkele jaren seponeert, moet de
schuldenaar opdraaien voor hoge verwijlinteresten. Het is dus niet zonder
risico.’
Gelobby
Melissa
Depraetere, fractieleidster van Vooruit in het federaal parlement, ergert zich
mateloos aan het lobbywerk van de sector. ‘Een paar jaar geleden werd een
vergelijkbare tekst goedgekeurd, maar na gelobby van incassokantoren en
gerechtsdeurwaarders werd het wetsontwerp toch afgevoerd. Dat is heel
uitzonderlijk. Ik hoop dat het deze keer niet opnieuw gebeurt.’
Ook voor dat
lobbywerk dient de vzw Socrem, waarin incassobureaus zich profileren als
ethische invorderaars en oplossers van het probleem. Depraetere: ‘De
gerechtsdeurwaarders deden precies hetzelfde, maar die ethische boodschap is
een dun laagje vernis, zoals het dossier bewijst waarover Knack nu
schrijft. Hun motivatie is niet het beschermen van mensen in financiële
moeilijkheden. Nee, hun model is gebaseerd op winst maken ten koste van
burgers. Daarom is het een goede zaak dat de hele sector dankzij dit
wetsontwerp nog strenger gecontroleerd zal worden door de FOD Economie. Het is
veelzeggend dat de sector zich daar nog het hardst tegen verzet.’
Kamerlid
Anneleen Van Bossuyt (N-VA) is minder tevreden over het wetsontwerp. Ook zij
benadrukt dat de excessen van de schuldenindustrie eruit moeten, maar lijkt
vooral de belangen van incassobedrijven, gerechtsdeurwaarders en schuldeisers
te verdedigen. ‘Mijn collega’s bevestigen allemaal het uitgangspunt dat
facturen betaald moeten worden door de schuldenaren. Maar dat staat niet eens
in het ontwerp. Dat in sommige gevallen tot drie gratis aanmaningen mogen
worden verstuurd, begrijp ik evenmin. Ook het schadebedrag dat invorderaars
mogen aanrekenen bij laattijdige betalingen is te laag.’
Van Bossuyt
betreurt dat het ‘middenveld’ niet gehoord is bij de bespreking van het
wetsontwerp. Daarmee verwijst ze niet naar vakbonden of sociale organisaties,
maar naar Socrem, volgens het Kamerlid een vzw van sociale en ethische
invorderaars. Op het dossier van Knack, waaruit blijkt dat
sommige leden van Socrem helemaal niet zo sociaal en ethisch zijn, wil het
Kamerlid niet in detail ingaan. ‘Als dat klopt, is het onaanvaardbaar. Hopelijk
maakt het wetsontwerp zulke praktijken in de toekomst onmogelijk.’
1,8 miljoen Belgen hebben
moeite om hun facturen te betalen.
60 euro, dat werd een schuld
van 3,72 euro na tussenkomst van een incassobureau.
315 miljoen euro konden 12
incassobedrijven in 2021 innen via minnelijke invorderingen.
Lijst
van incassobureaus waarover de FOD Economie meldingen ontving
Incassobureaus
Als u een aanmaning van een van volgende zogenaamde
incassobureaus ontvangt, raden wij u aan om niet te betalen:
- Anthony & Partners
- Cannock Chase Incasso BV
- Dijkstra en Rademakers
- Edward & Rhoda
- Facture collect
- Finance collect b.v.
- Flanderijn en Partners
- Goudsmit en Jacobs
- Hoiman en Guzel
Incassobureau's met
"fixdebt" in hun e-mailadressen
- Internationaal Collect B.V.
- International finance collect B.V.
- Inter Payment Service
- Interpay Collect B.V.
- Jagersma & Kacmaz
- Jansens en Guzel
- Jonkheer en Partners
- Juilan & Jackman
- Juristen Incasso
- Leijten en Partners
- Molmans & Guezel
- Nijhof & Guzel
- Pragma Finance
- Raadsma en Koc
- Sanders en Anthony
- Smits en Co. / Smits Deurwaarders
- Sloq bv
- Sloq en Lootsma
- Sloq en Partners
- Sloq en Reinders
- Sloq Finance
- Veenstra en de Jong
- Wijngaard en Jansen
Help deze lijsten aan te vullen en ervoor te zorgen
dat anderen niet in de val lopen. Meld het ons via meldpunt.belgie.be (kies het scenario
“Telefonische verkoop” of “Spookfactuur” als u een aanmaning ontving).
Staat uw onderneming op deze lijst en bent u het
daar niet mee eens?
Deze publicatie is tijdelijk en kan op elk moment herzien worden. Neem contact
op via eco.inspec.coc@economie.fgov.be.
Als u afdoende bewijs levert dat u deze praktijk heeft stopgezet, of op een
andere manier een afdoende verantwoording kunt geven, wordt de publicatie
ingetrokken.
Ook in geval van faillissement, overname, rechterlijke uitspraak … die een
intrekking mogelijk rechtvaardigen, zal de publicatie stopgezet worden.
Laatst
bijgewerkt 24 februari 2023
