RedactieVonk 9 november 2021
Thema: De bodem
Inspiratie boektitel: Mycorrhizale schimmels en hun toepassingen
Het wordt steeds bekender dat zich vlak onder onze
voeten een heel netwerk aan schimmels (mycelium) ligt dat alle planten ondergronds
met elkaar verbindt. Een zeer verfijnd communicatienetwerk van moeder natuur
dat voedingsstoffen en andere chemische reacties uitzendt. De mycorrhiza is
daarin een belangrijke speler en die aanwezigheid is van belang voor een
gezonde bodem en daarmee voor land- en tuinbouw alsook voor gezonde bossen. De
wetenschap krijgt hier steeds meer zicht op.
Tot voor kort stonden schimmels vooral bekend als
ziekteverwekkers. Nu de belangstelling voor de werking van het bodemvoedselweb
sterk is toegenomen, beginnen de schimmels ook beter aanzien te krijgen en
verheugen ze zich in een steeds groter wordende belangstelling. Op dat punt
zijn we nu aangekomen. In de wetenschap neemt de belangstelling voor
mycologie, inclusief de mycorrhizale schimmels, toe. Ook steeds meer boeren en
tuinders beginnen in te zien hoe we profijt kunnen hebben van deze nuttige
helpers in de bodem. Daarnaast komen we met eerherstel voor deze schimmels ook
weer een stap dichter bij ons ecologisch herstel en een stap dichter bij
gezonde voedselproductie.
Wat
is een mycorrhiza?
Een mycorrhiza is een samenwerking tussen plant en schimmel waar beide partners
voordeel uithalen. Schimmel en plant gaan dus een symbiotische relatie aan.
Kortgezegd: de planten en schimmels wisselen voedingstoffen, water en koolstof
uit met als resultaat een gezonde bodem, veel robuustere gewassen en een stevig
ondergronds netwerk.
Mycorrhizaschimmels zijn dus in staat tot een
symbiotische relatie – de mycorrhiza’s – en ze gaan een relatie aan met planten
en ook bomen door het wortelstelsel van deze gewassen te koloniseren. Van
daaruit leggen ze een heel netwerk aan (hyfen genaamd) dat diep en breed
uitwaaiert. Zo wordt het bereik van de plant (enorm) vergroot richting
voedingsstoffen en water dankzij deze schimmels. Zonder deze mycorrhizaschimmel
hadden ze dat netwerk nooit zo robuust kunnen aanleggen. De planten voorzien de
schimmels op hun beurt van koolstof die de planten door fotosynthese vanuit de
bladeren hebben verkregen.
Het
belang van mycorrhiza’s voor gewassen…
Mycorrhizale schimmels stellen het wortelstelsel
van gewassen dus in staat om zich te verlengen. Hierdoor kunnen ze meer
voedingsstoffen opnemen, wat leidt tot onder andere een productievere en
robuustere oogst. Ook stelt een mycorrhizaal netwerk planten beter in staat om
zich te verweren tegen insectenvraat. Het netwerk stuurt dan chemische signalen
uit en waardoor bijvoorbeeld afweer gerelateerde genen worden geproduceerd. Op
eenzelfde manier kunnen gewassen zich ook weerbaarder tegen ziektes maken. Dat
is overigens ook te danken aan de groei van een fysieke barrière rondom en
zelfs ín de wortels. Tot slot levert de aanwezigheid van mycorrhiza´s op
wortels een hogere droogtetolerantie op. Dit komt onder andere doordat het
fijnmazig vertakte net van mycorrhizale schimmeldraden de plantenwortels omhult
wat werkt als een spons. Daardoor hebben gemycorrhizeerde planten in droge
periodes veel minder water nodig.
… en
voor de bodem
Ook voor een goede bodemgesteldheid zijn mycorrhizale schimmels van belang. Ze
dragen bij aan een gezonde bodemstructuur. Kortgezegd, ze scheiden een
kleverige massa uit waardoor bodemdeeltjes aan elkaar gaan plakken. Dit
verbetert de structuur. Daarnaast vervullen ze ook functies zoals het
vastleggen van koolstof en de verbetering van de luchtdoorlatendheid en
voegen ze als ze afsterven organisch materiaal aan de bodem toe. Na hun dood is
het eindresultaat een stabiele, koolstofrijke landbouwbodem die vocht opslaat
en langdurig afgeeft en die goed bestand is wind- en watererosie. En
mycorrhizale schimmels zijn zelfs in staat om vervuilde grond te zuiveren en
plastic af te breken.
Mycorrhizale
schimmels zijn oeroud
Zo’n 90 procent van alle plantsoorten op aarde
werkt samen met mycorrhizale schimmels. Deze schimmels zijn zelfs de reden
geweest dat planten meer dan 450 miljoen jaar geleden op het land konden
overleven. Van oorsprong vormden deze schimmels onderdeel van elke bodem.
Mycorrhizale schimmels kunnen niet tegen het
gebruik van kunstmest en pesticiden. Als deze worden toegevoegd, sterven de
schimmels af. Ook kunnen ze niet goed tegen intensieve bodembewerking als
spitten en ploegen omdat daarmee de wortelstructuur, en dus ook het mycelium
(schimmelnetwerk), wordt vernietigt (om nog maar niet te spreken van het effect
op wormen en andere belangrijke organismen). Bij temperaturen hoger dan 49
graden C, bos- en akkerbranden sterven ze af. Luchtvervuiling en fijnstof
zetten de schimmels ook op achterstand, en ook bossen die teveel worden
‘opgeruimd’ (waar dood hout wordt verwijderd) bevatten minder mycorrhizale
schimmels, waardoor ze minder vitaal zijn.
Het goede nieuws is dat je mycorrhizale schimmels
kunt terugbrengen in de bodem. Dat vraagt om tijd en goede milieutechnische
voorwaarden, zodat schimmels zichzelf én de planten en bomen die ze bedienen
weer in evenwicht kunnen brengen. Ook kan de bodem een handje worden geholpen
door bepaalde mycorrhizale schimmels toe te voegen. Die kunnen zelf gemaakt
worden en zijn ook commercieel verkrijgbaar. Dat is wel een werkje dat om een
nauwkeurige balans vraagt.
Mycorrhizale
schimmels en hun toepassingen
In de afsluiting van zijn boek Mycorrhizale
schimmels en hun toepassingen geeft Jeff Lowenfels een paar recepten voor het
creeren van mycorrhizale schimmels en sluit hij af met een paar do’s en dont’s:
– gebruik de juiste schimmel bij de juiste plant
– gebruik louter levensvatbare propagulen
– vermijdt een te hoog fosfaargehalte
– ent zo vroeg mogelijk.
Gerelateerde boeken
Mycorrhizale
schimmels en hun toepassingen
Auteur: Jeff Lowenfels
Vertaling: Marc Siepman
ISBN: 9789062240623
Uitvoering:Paperback
Formaat: 241x171x13
Illustraties: Nee
€ 29,95
Bron: https://www.vonkuitgevers.nl/lang-leve-de-mycorrhizaschimmel/
