De vorige Europese
Commissie, meer bepaald de diensten van de socialistische Nederlandse
Eurocommissaris Frans Timmermans, tekenden geheime contracten met groene ngo’s
waarbij deze in ruil voor subsidies moesten lobbyen bij het Europees Parlement
om de plannen van de Europese Commissie door te drukken. Pikant detail: de
diensten vroegen de ngo’s om actie te voeren tégen verdragen die de EU sloot
met de Mercosur-landen.
Enkele van die geheime contracten kwamen terecht bij Nederlandse
journalisten, nadat ze bij de leden van de begrotingscommissie in het Europees
Parlement ter inzage kwamen. Dit zorgde voor een lobbyschandaal dat door de
meeste media genegeerd werd, maar op sociale media wel voor verontwaardiging
zorgde.
Geheime subsidievoorwaarden
Wat is het echte schandaal? Wel, dat die lobbypraktijken bij het
Europees Parlement één van de geheime subsidievoorwaarden waren. De Europese
Commissie verplichtte de ontvangers van een werkingssubsidie van 700.000 euro
per jaar uit de LIFE-pot om promotie te maken voor de plannen van de Europese Green Deal. In het parlementaire
debat woensdag werd duidelijk hoe vergaand de Directoraat-Generaal Milieu van
de Europese Commissie hierbij tewerk ging.
De klimaatlobbygroepen deden dit uiteraard met volle overtuiging en
niemand scheen wat in geheime clausules stond raar te vinden. De
LIFE-subsidiepot van 5,4 miljard euro dienen voor milieu en klimaatactie. Op
zich is het niet zo vreemd dat de Europese Commissie geld geeft aan
organisaties die haar doelstellingen steunen. De vraag is misschien eerder of
dit enkel bij de subsidies voor klimaatbeleid het geval is?
Opvallend is dat een tiental machtige en rijke klimaatlobbygroepen,
zoals het Brusselse European Environmental Bureau (EEB), CAN Europe en
Transport & Environment (T&E) aanzienlijk meer subsidies ontvingen in
2023. Toevallig het moment dat de Europese Commissie de Natuurherstelwet en andere
onderdelen van de Green Deal goedgekeurd wilde krijgen door het Europees
Parlement.
In het geval van EEB vertienvoudigden de toegekende subsidies in 2023
van een gemiddelde van 7,1 miljoen euro in de drie voorgaande jaren tot 72
miljoen euro subsidies in 2023. De cijfers voor 2024 zijn nog niet openbaar.
Veel van die subsidies stortte EEB naar eigen zeggen door naar de 185 Europese
milieuverenigingen die lid zijn van EEB.
Hallucinant debat
Woensdagavond volgde over het groene lobbyschandaal een plenair debat in
het Europees Parlement. Een ronduit hallucinant debat. Het debat over het
lobbyschandaal begon onder voorzitterschap van Sabine Verheyen van de Duitse
christendemocraten. De Poolse Europese Commissaris voor fraudebestrijding en
begroting Piotr Serafin zat erbij. Serafin zei dat “de Commissie meer
transparantie wil. Dus ook van het LIFE-programma. De Commissie werkt actief
samen met de Europese Rekenkamer aan de audit van de subsidies aan Ngo’s.”
Volgens Serafin zijn er al maatregelen genomen. Die audit van de Europese
Rekenkamer moet in de eerste helft van 2025 klaar zijn.
Volgens de commissaris gaat het over exploitatiesubsidies van de
LIFE-programma’s. Dat zijn organisaties die zich bezighouden met
energietransitie, milieu enzovoort. “Ik moet toegeven dat het niet gepast was
dat sommige diensten van de Commissie afspraken hebben gemaakt dat organisaties
moesten lobbyen”, gaf Serafin toe. Al beweerde ze wel dat het niet verboden is.
De Commissie zal met instructies komen voor vergelijkbare programma’s. Toch zei
Serafin dat Ngo’s een cruciale rol spelen in het beleid van de EU. “Ze
verdedigen de rechtsstaat”, aldus Serafin.
Daarna was het aan de Europese parlementsleden. Als eerste sprak de
Beierse parlementariër Monika Hohlmeier voor de christendemocratische
EVP-fractie. Zij ontdekte heel wat problemen en kreeg aanwijzingen van
klokkenluiders. “Hoe kan het mogelijk zijn dat richtlijnen bestaan voor
manipulatie en wie en hoe aan te pakken in dit parlement. Welke mensen zwart te
maken enzovoort. Er zaten zelfs opdrachten in om vrijhandelsakkoorden te
bestrijden door massale protesten te organiseren tegen die verdragen. Het kan
niet zijn dat DG Milieu lobbyisten op andere DG’s afstuurt.”
Het Duitse parlementslid voegde er fijntjes aan toe: “Mocht het gaan om
Frontex, dan zou er nu al een eis zijn voor het opzetten van een speciale
commissie. Dit soort verkapte lobbyactiviteiten binnen de Commissie moet
stopgezet worden.” De Nederlandse socialistische parlementariër Mohammed Chahim
begon te fulmineren dat enkel de grote multinationals blijkbaar mogen lobbyen
en zette de toon die de meeste socialistische, extreemlinkse en groene
parlementsleden zouden aanhouden. Het framen van het lobbyschandaal als een
aanval op Ngo’s ten faveure van lobbygroepen van multinationals en
landbouworganisaties.
De Zweed Dick Erixon van de conservatieve ECR-fractie noemde het ernstig
misbruik van belastinggeld en vroeg of het geen uitgesproken kans was om die
budgetten te schrappen. Wat dan weer bijzonder slecht viel bij de beruchte
klimaatactivist en lid van de liberale Renew-fractie Martin Hojsík. Waarop hij
vervolgens de subsidies voor boerenorganisaties aanviel.
De Deen Rasmus Nordqvist van de Groene fractie noemde deze groene ngo’s
belangrijke bronnen voor kennis en beweerde dat zonder hen enkel de belangen
van de multinationals zouden gehoord worden. Een extreemlinkse collega noemde
het debat een voorbeeld van de hypocrisie van rechts en beschuldigde collega
Hohlmeier van het aannemen van geld vanuit de agro-industrie.
Het debat veranderde zo in een loopgravenoorlog tussen links en rechts.
De Tsjech Tomáš Zdechovský van de EVP-fractie zei dat “we niet mogen toestaan
dat iemand met geld van de belastingbetaler het eigen standpunt liet
bevestigen. Ik heb Timmermans steeds gevraagd om de studies die zijn beleid
ondersteunden en ik heb ze nooit gezien. De geloofwaardigheid en
betrouwbaarheid van de Commissie komt in het gedrang.”
Binnen de liberale fractie maande de Oostenrijkse Anna Stürgkh aan tot
gezond verstand. “Mensen hebben recht op transparantie. Dat is onze plicht.
Mensen verliezen het vertrouwen in de politiek. Daarom verzoek ik iedereen om
alle inkomsten en uitgaven openbaar te maken.”
Lek
En toen kwam de man aan het woord die de geheime contracten lekte naar
een Nederlandse krant, de Nederlander Dirk Gotink van de fractie van de
Europese Volkspartij (de christendemocraten). “U doet net alsof het een aanval
op de ngo’s is. Wij proberen de integriteit van wetgeving te versterken. Zonder
schimmig gelobby gefinancierd door de Europese Commissie. Wij proberen niet die
ngo’s te verbieden. We willen integere ngo’s.” Zijn Nederlandse collega van de
BoerBurgerBeweging en eveneens lid van de EVP-fractie Sander Smit liet
hetzelfde geluid horen: “Bent u het eens dat het geen debat is over
financiering van ngo’s, maar over het financieren van lobbyisten gericht op dit
huis?”
Toch bleven de groenen en socialisten framen. Tot frustratie van Gotink:
“Ik ben gechoqueerd door deze framing. We zeggen steeds dat het gaat over
integriteit. Het werk van de begrotingscontrolecommissie heeft vastgesteld dat
er een schaduwlobby bestaat. Dat gaat in tegen de scheiding der machten.” En hij
stelde een zeer pertinente vraag: “Is dit een uit de hand gelopen praktijk? Ik
ben er voor dat ngo’s geld krijgen, maar niet dat ze vervolgens hier gaan
lobbyen voor de voorstellen van de Europese Commissie”, voegde Gotink eraan
toe.
Een andere Nederlander, Bert-Jan Ruissen van de fractie Europese
Conservatieven en Hervormers (ECR) maakte een kanttekening: “Wij wensen niet
belobbyd te worden met belastinggeld. Onderwerpen waar de EU geen zeggenschap
over heeft, komen niet in aanmerking voor subsidies en toch geeft de Europese
Commissie subsidies voor ngo’s die daarrond werken.”
Trias politica
Na nog wat verwijten heen en weer wees Smit op het volgende: “De
Europese Commissie blijkt jarenlang de kassen van ngo’s te hebben gespekt. De
onderste steen moet boven komen. Dit huis is op onoirbare manier beïnvloed. De
uitvoerende macht heeft de wetgevende macht hier laten beïnvloeden. Gelooft u
wel in de trias politica?’ De trias politica is de scheiding der machten en de
basis van een rechtsstaat.”
Commissaris Serafin kreeg het laatste woord: “Het is belangrijk een paar
feiten te verduidelijken. Het is perfect legaal en wenselijk ngo’s te steunen.
Ik ben van oordeel dat het zo moet blijven. Er is transparantie en daarom
voeren we dit debat. In de getekende akkoorden stonden clausules die de ngo’s
ertoe verplichten praktijken te verrichten. Dit is niet illegaal maar ongepast.
Daarom hebben we de contracten herzien en gevraagd die contracten te
veranderen.”
In een telefonisch gesprek achteraf vond Sander Smit dat de Commissaris
een te zachte reactie gaf. “Willen ze het een beetje onder de pet houden omdat
ze anders een boel mensen moeten ontslaan?” Daarmee gaf Smit perfect aan dat
dit lobbyschandaal wel eens zeer grote gevolgen zou kunnen hebben. De vraag is:
voor wie?
