Van
"polariserend" tot "schending van de privacy": Covid Safe
Ticket blijft onder vuur liggen
Tim Verheyden 11/11/2021
2021 The Associated Press. All rights reserved
Het Covid Safe Ticket zit in woelig water.
Privacy-activisten trekken naar de rechtbank om de coronapas aan te vechten, de
regels worden zelden strikt opgevolgd en er duiken meldingen op van papieren
tickets die vervalst zijn. De maatschappelijke meerwaarde van de coronapas
veroorzaakt verhitte discussies op het vlak van privacy en sociale impact. En
schiet de coronapas door die polarisatie niet haar (onofficiële) doel voorbij:
het overtuigen van ongevaccineerden om toch een vaccin te laten zetten?
De pasjesmaatschappij. Daar gaan we naartoe,
tenminste als we kritische stemmen over het Covid Safe Ticket mogen geloven. En
die zijn heel uiteenlopend: van politieke partijen tot privacyactivisten en
zelfs wetenschappers. Andere experten zijn dan weer milder en noemen het Covid
Safe Ticket een onschadelijke maatregel die uiteindelijk wel zal verdwijnen en
helemaal niet onze vrijheid belemmert.
Wat niemand kan ontkennen is dat de meningen op
zijn zachtst gezegd verdeeld zijn. Meer nog, de coronapas polariseert.
Iets waarvoor al werd gewaarschuwd in een rapport van de GEMS (de
'corona-expertenraad', nvdr) eind augustus.
In dat
rapport van de GEMS gaat het onder meer over de
maatschappelijke invloed van het Covid Safe Ticket. De voor- en nadelen worden
er opgelijst, maar bij de nadelen valt toch één puntje erg op: Het CST
kan sociale polarisatie creëren, die kan leiden tot ‘afbreuk
van de verdere aanvaardbaarheid van de opname van het vaccin’. Met
andere woorden, het CST zorgt voor conflicten die misschien net het
tegenovergestelde bereiken dan wat oorspronkelijk mee de bedoeling of een
gehoopt gevolg was: dat mensen niet massaal overstag gaan voor een vaccin.
Motivatiepsycholoog Maarten
Vansteenkiste, ook lid van de GEMS, stelt vandaag onder meer vast dat het pittige
maatschappelijke debat rond het CST contraproductief werkt: “In de komende
zogenoemde ‘motivatiebarometer’ onderzoeken we de impact van het Covid Safe
Ticket. Uit ons onderzoek blijkt dat die coronapas maatschappelijk conflict en
spanning met zich meebrengt. Dat is iets waar gevaccineerde en ongevaccineerde
mensen het over eens zijn."
"Op dat vlak is het CST een dubbelsnijdend
zwaard. In de mate dat de beschermende rol van de coronapas wordt benadrukt,
heeft het een positief effect op de vaccinatiebereidheid van ongevaccineerden,
maar negatief is het polariserende effect. De spanningen vandaag hebben een
negatieve impact op de beslissing van ongevaccineerden om zich te laten
vaccineren.”
"Grotere impact dan privacy
9/11"
Het doel van het Covid Safe Ticket of de coronapas is "het verminderen van de verspreiding van het coronavirus COVID-1 en het zoveel als mogelijk vermijden van een verdere verzadiging van het ziekenhuiswezen, en anderzijds met het oog op de heropleving van de economie maar ook om de bevolking in staat te stellen hun vroegere sociale leven terug aan te vatten.”
De maatregel dient dus om de druk op de
ziekenhuizen te verlichten én het is ook een economische maatregel. Niemand
lijkt voorstander om de horeca nog eens te sluiten, dat zou opnieuw een
gigantische economische impact hebben. Net als bij de eventsector. Niets
doen is ook geen optie.
Maar ook op het vlak van privacy is zo een
coronapas best ingrijpend. Zeker als je op café of restaurant wilt. Je
toont immers aan een wildvreemde je paspoort en of je een vaccin hebt gehad.
Niet uit vrije wil, wel om pakweg een spaghetti te mogen eten of om iets te
drinken. Filosofen en juristen zeggen al langer dat deze coronapandemie op
lange termijn ingrijpender kan zijn op het vlak van privacy en surveillance dan
bijvoorbeeld de aanslagen van 9/11.
Daarom stappen organisaties als The Ministry of
Privacy of Charta21 naar de rechtbank. Ze vinden dat het Covid Safe ticket een
‘onevenredige’ maatregel is. Want kan je met mondmaskers en afstand houden niet
evenveel bereiken als met een privacygevoelige maatregel als het Covid Safe
Ticket?
Ook de
Gegevensbeschermingsautoriteit, de vroegere privacycommissie, is bezorgd over
de impact van het Covid Safe Ticket. Het GBA heeft de overheid de voorbije
maanden veel adviezen gegeven over privacyproblemen bij het maken van wetten en
besluiten tijdens de pandemie. Daar is op sommige vlakken rekening mee
gehouden, maar de bezorgdheid over de impact blijft.
In juli, in de periode voor de invoering van het
Covid Safe Ticket tijdens grote evenementen, sprak de
GBA al over een controlemechanisme van een nooit geziene en
bijzondere aard en op het reële risico van gewenning. Het risico bestaat voor
de GBA dat we het gewoon worden om in een democratie een pasje te tonen om
ergens binnen te mogen en onze bewegingsvrijheid op die manier wordt aangetast.
In datzelfde advies staat trouwens in juli al te
lezen dat het risico bestaat dat het CST binnenkort bijvoorbeeld op restaurant
zal geëist worden. Drie maanden later zitten we in dat scenario.
Ook in
andere adviezen, waar er een duidelijk onderscheid wordt gemaakt
tussen grote evenementen en pakweg een café- of restaurantbezoek, zegt de GBA
letterlijk dat bij grote events een CST een noodzakelijk instrument kan zijn.
Maar voor het gebruik op café of restaurant verwijst de GBA naar een rapport
van de GEMS (de ‘corona-expertenraad’, nvdr) waarin staat dat voor ‘statische’
evenementen zoals een bioscoopbezoek of een etentje aan eenvoudige maatregelen,
zoals een mondkapje en afstand houden, de voorkeur moet worden gegeven.
© VRTNWS Uitreksel uit een advies van de GBA van 28 september 2021.
Met andere woorden, het CST is op sommige plekken
een buitenproportionele maatregel om besmettingen tegen te gaan. Uw mondkapje
volstaat, net als afstand houden en handen wassen. Het tonen van uw
vaccinatiestatus en uw paspoort in sommige alledaagse omgevingen gaat voor de
Gegevensbeschermingsautoriteit te ver. Voor de volledigheid: de Raad van State
oordeelt dan weer dat de invoering van de coronapas wel proportioneel is.
Privacy-expert Bart Preneel van de
KULeuven en ook lid van de GBA reageert genuanceerd: “Ik begrijp de
bezorgdheden rond het CST, maar ik denk dat er op dit moment grotere
uitdagingen zijn op vlak van privacy in onze
samenleving dan de coronapas. Is restaurants en cafés sluiten dan het
alternatief? Of andere plekken waar de coronapas ook nodig is? Elke omgeving
anders gaan behandelen door bijvoorbeeld in de bioscoop te zeggen: "Hier
is een mondmasker oké en een lege stoel tussen de persoon naast je", kan
ook niet. Want wie zegt bijvoorbeeld dat de ventilatie goed zit in die ene bioscoop
waar je net bent. Zo een pas is een eenvormige en duidelijke maatregel. En ook
al moeten we oppassen voor gewenning van plots overal pasjes
te tonen, het Covid Safe Ticket zal verdwijnen, daar ben ik van overtuigd.”
“Het is geen perfect middel dat
100 procent garantie biedt, maar het is op dit moment wel het beste
middel om te kunnen doen wat we doen en vrijer op café of restaurant
te gaan”, vult het kabinet van minister Vandenbroucke aan.
"Medische onderbouw verdwijnt
door evolutie vaccin"
Die negatieve maatschappelijke impact stelt ook
moleculair viroloog Zeger Debyser vast. Debyser werkt aan de
KU Leuven, is N-VA-gemeenteraadslid en zit ook in het raadgevend comité voor de
bio-ethiek, dat is een orgaan dat advies geeft over ethische en juridische
kwesties in de medische zorg.
“We hebben van begin januari dit jaar tot mei
gewerkt aan een omstandig advies over onder meer een coronapas. Voor de zomer
kwamen we uiteindelijk tot de conclusie dat voor ons de invoering van een
dergelijke pas of ticket kon, maar enkel onder strikte voorwaarden. En zeker
niet voor dagdagelijkse gebeurtenissen zoals een café- of restaurantbezoek. We
hebben begrepen dat de invoering van het CST een puur politieke beslissing is
geweest en dat er met ons advies geen rekening is gehouden. Ook al horen we dat
onze bedenkingen zeer legitiem zijn”.
“Vandaag is er trouwens een nieuw probleem”,
gaat Debyser verder. “We leren dat de vaccins, zoals Johnson & Johnson en
AstraZeneca, na verloop van tijd minder goed gaan beschermen tegen de mogelijke
overdracht van het virus en tegen infecties. Dat wisten we op het moment van de
publicatie nog niet. De cijfers en de kennis over vaccins was anders. Het was
ook het prille begin. Vandaag durf ik zeggen dat het Covid Safe Ticket eerder
gevaarlijk is voor kwetsbare groepen, omdat het als een pas naar de vrijheid
wordt gezien
Men verliest op dit moment de wetenschappelijke
onderbouw ervan. Onder meer kwetsbare groepen beschermen door sneller die
beslissing genomen te hebben om een derde prik te zetten, dát had kunnen
helpen. Het CST geeft vandaag een absoluut vals gevoel van veiligheid én is een
zeer indringende maatregel, want wat volgt er nog allemaal waar je je pas moet
tonen? En onder welke omstandigheden…”
Wanneer is "goed genoeg"?
Het Covid Safe Ticket staat niet op zich, het maakt
deel uit van de pandemiewet. Noodmaatregelen worden afgekondigd aan de hand van
een bepaalde situatie in ons land. Parameters daarbij zijn bijvoorbeeld de druk
op de ziekenhuizen of kans op grote sterfte. Het CST is een maatregel zoals een
ander, zoals afstand houden of een mondmasker dragen. Er zijn geen aparte
parameters die bepalen of het CST blijft of volgende week kan verdwijnen.
Op het kabinet van Vlaams minister-president Jan
Jambon vernemen we dat het Covid Safe Ticket zal verdwijnen als de
vaccinatiegraad ‘goed genoeg is’. Dat wordt dus een politieke beslissing,
gebaseerd op wetenschappelijk advies, op een bepaald ogenblik in een pandemie
die niemand kan voorspellen. In principe verdwijnt het CST in januari volgend
jaar, tenzij het natuurlijk bij Koninklijk Besluit wordt verlengd omdat de
toestand dat vraagt.
PERSBERICHT CHARTA 21
Enkele dagen
geleden heeft de vzw CHARTA21, gesteund door TEKEN JE HART, een verzoek
ingediend om de schorsing van “CovidScan”, de Covid Safe Ticket controle
applicatie, te verkrijgen en de benoeming van een deskundige. Deze toepassing zou inderdaad, in de
woorden van de krant LE SOIR, “een open bar” zijn waarvan de gebrekkige
computerbeveiliging een bedreiging vormt voor gegevens over immunisatiestatus
van mensen die een Covid Safe Ticket gebruiken. De rechtbank heeft vandaag ons
verzoek ingewilligd en een gerechtelijk deskundige benoemd. De volgende
hoorzitting vindt plaats op 1/12/2021
Onze acties
vereisen financiële middelen (advocaten, deskundigheid). Meer dan ooit hebben
we uw steun nodig. Als onze acties u aanspreken, nodigen wij u uit om ons
financieel te steunen door een donatie te doen via onze pagina https://www.charta21.be/nl/donations/een-donatie-doen/ en om uw
vrienden en kennissen aan te moedigen hetzelfde te doen.
TUSSEN HAAKJES
Charta21 is een groep burgers met verschillende achtergronden: privacy specialisten, artiesten, advocaten, mensen uit de horeca, enz. We delen allemaal hetzelfde onbehagen: de bezorgdheid over de aantasting van de rechtsstaat, de beknotting van onze grondrechten en het verval van onze instellingen, en in het bijzonder het Parlement, de Raad van State en de Gegevensbeschermingsautoriteit (GBA) die niet langer in staat zijn om hun controlefunctie over de uitvoerende macht uit te oefenen. De Covid-crisis heeft de reeds bestaande bestuurskwesties verergerd en we stellen met lede ogen vast dat steeds meer rode lijnen worden overschreden. Wij hebben besloten om niet te laten begaan en ons te organiseren om onze democratie te verdedigen.
Onze naam, “Karta21″ uitgesproken, is een eerbetoon aan Charta77, een
beweging van Tsjechoslowaakse dissidenten die in 1977 de daadwerkelijke
toepassing opeisten van verschillende wetten en verdragen ter bescherming van
de mensenrechten die in de toenmalige dictatuur dode letter bleven. Ook in
België groeit de kloof tussen de rechten van burgers “op papier” en de
realiteit.
We zijn dankbaar voor de inzet van andere mensenrechtenverenigingen zoals
de Liga voor Mensenrechten en de Ligue des droits humains. Onze specificiteit
is echter dat we ons toeleggen op de bescherming van de grondrechten, ook
fundamentele rechten genoemd. Dat zijn de vrijheden die zijn vastgelegd in de
Belgische grondwet van 1831 en waarvan wij mogen hopen dat zij op een brede
consensus berusten. Dit is ook waarom we ons niet wensen te moeien in louter
politieke debatten: wij zetten ons in voor de verdediging van en de steun aan
de burger. Wanneer de democratie in gevaar is moeten we onze politieke
verschillen overwinnen. Een bijzonder aandachtspunt van onze vereniging is de
bescherming van de privacy. In een tijdperk van “big data” wordt het steeds
duidelijker dat de verdediging van de privacy de ruggengraat vormt van de
verdediging van fundamentele vrijheden. Omgekeerd blijkt dat inbreuken op de
privacy noodzakelijkerwijs leiden tot schendingen van de grondrechten. Dit is
een van de redenen waarom de infiltratie en het muilkorven van de GBA, het
Parlement en de Raad van State ons zorgen baren. We hopen dat onze medeburgers
talrijk onze actie en die van andere verenigingen zullen steunen die, elk met
hun specifieke kenmerken, ons gemeenschappelijk erfgoed verdedigen.
CHARTA21
François
Bossaertsstraat 135, B-1030 Brussel
