Gepensioneerden, de echte slachtoffers van de Europese schuldenlast

Artikel van Dominique Dewitte • 14/02/2023 om 07:08

Hard getroffen door de COVID-19-pandemie en de oorlog in Oekraïne heeft de Europese Unie geld nodig. En aangezien Paolo Gentiloni, de commissaris voor economie van het blok, het geld niet rechtstreeks van de EU-lidstaten kan krijgen, wil hij het lenen. Het doel lijkt er niet toe te doen. Wat telt is dat de Commissie geld krijgt – veel geld – zelfs als dat betekent dat er een berg schulden wordt opgebouwd.

    Gepensioneerden, de echte slachtoffers van de Europese schuldenlast© Aangeboden door Business AM

In 2020 speelde Gentiloni een sleutelrol bij de oprichting van NextGenerationEU (NGEU), het noodprogramma waarmee de EU ruim achthonderd miljard euro kon lenen om de gevolgen van de COVID-19-pandemie op te vangen. Vorig jaar mei wilde hij fondsen werven om Oekraïne te helpen, en in oktober stelde hij voor gezamenlijke obligaties uit te geven om Europese burgers te helpen met hun gasrekening. Nu, te midden van een golf van gezamenlijke obligatie-emissies, wil de Europese Commissie concurrereren met de 369 miljard dollar van de Amerikaanse Inflation Reduction Act, die subsidies voor schone-energieprojecten omvat. Hoewel het nieuwe plan misschien geen nieuwe leningen met zich meebrengt, stelt het een nieuw ‘Europees soevereiniteitsfonds’ voor om te investeren in groene technologieën.

Het is twijfelachtig of de voordelen van deze programma’s hun kosten zullen rechtvaardigen. Er lijkt bijvoorbeeld geen correlatie te bestaan tussen de verdeling van NGEU-gelden en de ernst van lokale COVID-19-uitbraken. Er is echter wel een negatieve correlatie tussen de NGEU-steun en het bbp per hoofd van de bevolking, waarbij sommige van de armere landen die minder door het virus zijn getroffen duizelingwekkende bedragen hebben ontvangen.

Het probleem met de huidige leningen van de Commissie is dat de EU volgens haar eigen regels geen schulden mag aangaan. Artikel 311 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie stelt duidelijk dat de EU zich ‘volledig uit eigen middelen’ moet financieren. Daarom moesten de lidstaten unaniem instemmen met de oprichting van de NGEU.

Wie zal dat betalen?

Een ander groot probleem is het gebrek aan duidelijkheid over wie de kosten van deze schuld zullen dragen. Politici en economen zeggen vaak dat de schuldenlast van de EU onvermijdelijk bij toekomstige generaties belastingbetalers terecht zal komen, die de schulden zullen moeten aflossen. Hoewel daar enige waarheid in zit, zullen de huidige spaarders de hoogste prijs betalen.

Net als het grootste deel van de ontwikkelde wereld lijdt Europa onder de terugkeer van de stagflatie. In een stagflatoire omgeving veroorzaken onverwachte gebeurtenissen (zoals de oorlog in Oekraïne of COVID-19) aanbodschokken die zich vertalen in stijgende prijzen als gevolg van een te grote vraag. De uitgifte van nieuwe schulden creëert nóg meer vraag, waardoor de inflatie verder wordt aangewakkerd.

Inflatie blijft problematisch

Hoewel de prijsgroei lijkt te vertragen, bedraagt de inflatie in de eurozone nog steeds 8,5 procent – vier keer hoger dan de doelstelling van twee procent van de Europese Centrale Bank – en zou ze opnieuw kunnen oplopen. Zelfs de meest recente kerninflatie, die de volatiele voedsel- en energieprijzen uitsluit, bedroeg 6,2 procent, veel hoger dan verwacht.

Tijdens het stagflatoire decennium van de jaren zeventig duurde het een tijdje voordat een loon-prijsspiraal op gang kwam. Nu het einde van de oorlog in Oekraïne niet in zicht is en de babyboomers de arbeidsmarkt verlaten, zal de hoge inflatie waarschijnlijk aanhouden.

“Niets maakte de Duitsers zo ‘vervuld van haat en rijp voor Hitler’ als de inflatie”

De aanhoudende hoge inflatie maakt gepensioneerden die ijverig hebben gespaard voor hun oude dag, samen met spaarders die hun geld hebben gestoken in nominaal gedekte activa zoals levensverzekeringen, de echte slachtoffers van de Europese schuldenlast. De verdelingseffecten zouden diepgaand kunnen zijn, zo niet rampzalig.

In zijn memoires De wereld van gisteren beschreef de Oostenrijkse schrijver Stefan Zweig levendig hoe de hyperinflatie van de jaren twintig de kleine burgerij verarmde en radicaliseerde. Niets, schreef hij, maakte de Duitsers zo ‘vervuld van haat en rijp voor Hitler’ als de inflatie. De Amerikaanse historicus Gerald Feldman bevestigde deze observatie in zijn baanbrekende boek uit 1997 over de Duitse inflatie, The Great Disorder.

Zeker, de huidige inflatiegolf lijkt in niets op de hyperinflatiecrises van het begin van de twintigste eeuw. Maar elke inflatie-episode begint klein. De kunst is om die in de kiem te smoren voordat zij uit de hand loopt. Zoals de Romeinen zouden zeggen,  principiis obsta (‘verzet je tegen het begin’).

Juridisch dubieus en economisch onverantwoord

De plannen van de Europese Commissie om miljarden op te halen door langlopende EU-obligaties uit te geven zijn juridisch dubieus en economisch onverantwoord. Dit lenen, waarvoor voortdurend nieuwe rechtvaardigingen worden gezocht, is duidelijk inflatoir. Bovendien kan de aanpak van de Commissie de Europese stabiliteit ondermijnen en de eenheidsmunt in gevaar brengen.

Als de EU op de ingeslagen weg voortgaat, zou zij de kredietwaardigheid van Europese staatsobligaties aantasten. Toen de voormalige Britse premier Liz Truss alle waarschuwingen in de wind sloeg en vorig jaar met haar rampzalige belastingverlagingsvoorstel de toch al hoge staatsschuld van Groot-Brittannië wilde verhogen, joeg zij beleggers de stuipen op het lijf, liet zij het pond instorten en werd haar snel de deur gewezen.

Elke nieuwe schuld is inflatoir en potentieel funest voor de stabiliteit van de euro

Centrale bankiers in Europa en de VS hebben de afgelopen achttien maanden de rente agressief verhoogd om de inflatie te beteugelen. Het doorzetten van de plannen van Gentiloni zou deze inspanningen ondermijnen. Elke nieuwe schuld is nu inflatoir en dus potentieel funest voor de stabiliteit van de euro.

Dit alles wil niet zeggen dat beleidsmakers geen goede doelen moeten nastreven. Maar in een omgeving met stagflatie is de manier om dat te doen via belastingen of andere uitgavenverlagingen – niet via schulden. Als de Europese Commissie geld nodig heeft, moet zij dat vragen aan de nationale parlementen van de lidstaten. En als die weigeren, moet de EU het geld niet lenen. Anders zou de droom van de Europese eenwording in gevaar komen.

Hans-Werner Sinn is emeritus-hoogleraar economie aan de universiteit van München en voormalig voorzitter van het Ifo-instituut voor economisch onderzoek. Hij is lid van de adviesraad van het Duitse ministerie van Economische Zaken en auteur van The Euro Trap: On Bursting Bubbles, Budgets, and Beliefs (Oxford University Press, 2014).

© Project Syndicate, 2023

www.project-syndicate.org

BRON: Gepensioneerden, de echte slachtoffers van de Europese schuldenlast (msn.com)