18 APRIL 2022
Uit wob-documenten (Wet Openbaarheid van
Bestuur- NL.) blijkt dat het kabinet vooral geïnteresseerd was in hoe een
mondkapjesplicht het gedrag van mensen zou beïnvloeden. Conditionering speelde
hierin een belangrijke rol.
Dankzij het formidabele
speurwerk van de onderzoekers Wouter Aukema, Marc van
der Vegt en Cees, en de duiding van Daniël van der Tuin, weten we weer meer over de werkwijze en motieven
van het kabinet aangaande het coronabeleid.
Vanaf het voorjaar van 2020 was
het kabinet vooral geïnteresseerd in het effect van mondkapjes op het gedrag
van mensen. Zou het dragen van een mondkapje leiden tot risicovoller gedrag? Of
zou een mondkapjesplicht juist kunnen helpen in de conditionering van mensen om
voortdurend bewust te zijn van het ‘gevaar’?
Geen duidelijke bewijzen
De bevindingen van de
geraadpleegde deskundigen zijn niet eenduidig. Volgens een expert van de
Universiteit van Amsterdam leidt het dragen van een mondkapje inderdaad tot
risicovoller gedrag: “Ik vermoed dat mensen die zich beschermd wanen door een
mondkapje, meer risico gaan nemen en minder aan social distancing doen.”
Maar gedragsdeskundigen en
psychologen van de Gedragsunit Corona – onderdeel van het RIVM – kunnen juist
geen bewijs vinden dat het dragen van een mondkapje enig effect heeft op het
gedrag van mensen.
Conditionering en placebo-effect
Op 2 mei stuurt een
geanonimiseerd persoon een e-mail aan een groot aantal betrokkenen, die zijn
verbonden aan onder andere de Corona Gedragsunit, de Universiteit van
Amsterdam, de Universiteit van Utrecht en meerdere ziekenhuizen. De schrijver
van de e-mail hoopt dat een mondkapjesplicht leidt tot een striktere naleving
van de regels, omdat ‘het dragen van een mondkapje het (meest zichtbare)
bewijs/teken van corona is geworden en daarmee dus automatisch geassocieerd
wordt met corona en mensen eraan herinnert, bv om de 1,5 meter aan te houden’.
Volgens de schrijver kan de
‘associatie met ziektes en infecties’ een positief effect hebben, omdat ‘het
dragen van een mondkapje cultuuroverstijgend geassocieerd wordt met ziektes en
infecties en daarmee deze conditionering (associatie van mondkapje met
maatregelen) erg sterk kan zijn’.
De schrijver is geïnteresseerd
in onderzoek dat aantoont dat mensen zich beter aan de regels houden wanneer ze
mensen zien met mondkapjes op: “Mijn hypothese zou dan ook zijn dat in landen
waar mensen mondkapjes dragen, men zich juist meer houdt aan de maatregelen,
omdat mensen er continu aan herinnerd worden en zo in de loop der tijd hierin
geconditioneerd [worden].”
Verder hoopt de schrijver op een
placebo-effect, omdat ‘mensen er toch erg van overtuigd zijn dat mondkapjes
beschermen en dit gevoed wordt door suggesties in de media’.
Big brother is watching
Uit de literatuurstudies kwam
geen eenduidig antwoord naar voren op de vraag wat het effect van een
mondkapjesplicht zou zijn. Daarom werden er in de zomer van 2020 twee
experimenten gedaan om in de praktijk te onderzoeken hoe het dragen van een
mondkapje het gedrag beïnvloedde.
Dit onderzoek werd uitgevoerd
door het Nederlands
Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR). Het NSCR had voor die tijd al toestemming
van het Openbaar Ministerie om opnames van beveiligingscamera’s te bekijken
voor hun onderzoek naar ‘overvallen en conflicten in het openbaar’. Voor hun
mondkapjesonderzoek werd deze toestemming uitgebreid, zodat ook ‘aan covid-19
gerelateerde conflicten in het openbaar’ bestudeerd konden worden aan de hand
van politiebeelden.
Men was zich ervan bewust dat
dit gevoelig lag, want op 14 augustus schreef iemand van het RIVM in een
e-mail: “Van de kant van het ministerie heb ik al een opmerking gekregen dat
het onderzoek kritiek kan opleveren vanuit het privacy-perspectief (big brother
is watching / wisten de mensen dat ze deelnamen in een onderzoek? / is het
nodig dat ze dat weten?).”
De experimenten konden echter
geen effect aantonen van het dragen van een mondkapje op het gedrag van mensen.
Gedragsbeïnvloeding
De wob-documenten bevestigen wat
critici al vanaf het begin zeggen over de mondkapjesplicht: het is een
gedragsexperiment en een medische grondslag ontbreekt. Het kabinet heeft hier
overigens nooit een geheim van gemaakt, want al in juli 2020 zei toenmalig minister van Medische Zorg Tamara van Ark: “Vanuit medisch
oogpunt is er geen reden voor een landelijke verplichting voor het dragen van
mondkapjes. Maar burgemeesters willen lokaal maatwerk om het gedrag van mensen
te beïnvloeden. Daar kijken we naar.”
Maar de geprezen wetenschapsjournalist Maarten Keulemans van de Volkskrant vindt het
allemaal maar onzin. Ervaren als hij is, verwijst hij de conclusies van de burgerjournalisten diplomatiek
naar het rijk der fabelen:
Over
stichting blckbx
Blckbx is
een stichting zonder winstoogmerk die wordt gefinancierd door donaties van haar
eigen publiek. Voor de mensen, door de mensen en met de mensen: dát is waar
blckbx voor staat.
Hoewel we
ervoor zorgen dat we de kosten zo minimaal mogelijk houden, zijn er toch
doorlopende kosten om gedegen en professionele content te maken. Denk hierbij
aan de techniek, de regie, de redactie, de webredactie en het onderhoud van de
studio. Om de continuïteit van blckbx te waarborgen, hebben we daarom jouw hulp
nodig.
Als je dit
artikel waardeert en de urgentie van Nederlands grootste onafhankelijke
nieuwsplatform inziet, dan nodigen we je van harte uit om ons te steunen.
Alleen dankzij regelmatige donaties kunnen wij onafhankelijke content blijven
produceren en onze reikwijdte vergroten, met als doel om de wereld beter te
begrijpen. Voor de mensen, door de mensen en met steeds méér mensen.
https://www.blckbx.tv/corona/mondkapjes-voor-gedragsbeinvloeding-bevestigen-wob-documenten
