HLN.BE © rv
Voor het eerst moet een farmareus in ons
land een boete
ophoesten omdat het artsen misleid heeft zodat het meer winst
kon maken. “Een overwinning”, zegt consumentenorganisatie Testaankoop. “Maar
wel eentje met een bittere nasmaak.” De boete blijkt in ons land 137 keer lager
te liggen dan in Frankrijk, waar de firma gelijkaardige feiten pleegde. Wij
zochten uit hoe dat kan. “De farmasector
wordt gespaard.”
Jeroen Bossaert 26-01-23, 06:01
Acht
jaar. Zolang heeft de Belgische Mededingsautoriteit (BMA) nodig gehad om het
Zwitserse farmabedrijf Novartis te veroordelen tot een boete voor het
misbruiken van haar machtspositie. Eind 2014 al diende Testaankoop een klacht
in, maar pas deze week werd het dossier afgerond. Het verdict? 2,8 miljoen
euro. “Peanuts”, zucht Martine Van Hecke, geneesmiddelenspecialist bij
de consumentenorganisatie. “Zeker als je weet wat ze hebben uitgespookt.”
Twijfel
zaaien
De feiten
zijn inderdaad niet min en werden in 2019 al in Het Laatste Nieuws
gepubliceerd. De Zwitsers hebben jarenlang twijfel gezaaid bij
oogartsen over de veiligheid van het gebruik van een geneesmiddel dat veel
goedkoper was dan dat van hen. Het gaat om Avastin van concurrent Roche. Dat
geneesmiddel wordt officieel gebruikt voor de behandeling van verschillende
kankers, maar bleek ook goed te werken tegen ouderdomsblindheid. Alleen was het
geneesmiddel daarvoor niet geregistreerd en konden oogartsen het dus enkel
gebruiken op eigen risico.
Novartis wist dat haar product compleet van de markt geduwd zou worden
van zodra oogartsen zonder problemen konden overstappen naar Avastin, dus
maakten ze afspraken met Roche om dat moment zo lang mogelijk uit te stellen
Bij
Novartis vonden ze dat prima, want zij hadden met Lucentis een middel op de
markt dat even goed werkte, maar wel minstens veertig keer duurder verkocht
werd. De Zwitsers wisten dat hun product compleet van de markt geduwd zou
worden van zodra oogartsen zonder problemen konden overstappen naar Avastin,
dus maakten ze afspraken met Roche om dat moment zo lang mogelijk uit te
stellen. Beide firma’s spanden samen om twijfel te zaaien over de veiligheid
van Avastin bij het gebruik voor ouderdomsblindheid.
Lucentis, het geneesmiddel van
Novartis, is veel duurder dan Avastin van concurrent Roche. ©
RV
In Italië
werd dat in 2013 al ontdekt en werden Roche en Novartis na amper één jaar
onderzoek veroordeeld tot een monsterboete van 185 miljoen euro. Beide firma’s
gingen in beroep omdat ze het niet eens zijn met de aantijgingen, maar in 2020
werden ze voor gelijkaardige feiten ook in Frankrijk veroordeeld tot een boete
van liefst 445 miljoen euro. Het leeuwendeel daarvan - zo’n 385 miljoen - was
voor rekening van Novartis.
Amper te
geloven
Dat we in
België niet verder komen dan 2,8 miljoen euro zorgt voor verbijstering bij
iedereen die het dossier van dichtbij volgt. “Het is amper te geloven”, zegt Marnix Claeys, voorzitter van het
Syndicaat van Oogartsen. “Door de
praktijken van die farmabedrijven waren wij zo goed als verplicht om met het
peperdure Lucentis te blijven werken en dat heeft onze sociale zekerheid
honderden miljoenen gekost. Toch komt men er blijkbaar zo goedkoop vanaf? Hoed af voor de advocaten van
Novartis.”
Ook
Testaankoop is teleurgesteld. “We hadden een veel hogere boete verwacht.” De
BMA verdedigt zich. “Onze boetes worden onder meer bepaald op basis van de
omzet van het geneesmiddel binnen de markt. En onze markt is nu eenmaal kleiner
dan die in Frankrijk of Italië.” Er blijkt echter meer aan de hand.
De auditeur ging
oorspronkelijk uit van een boete tussen 60 en 70 miljoen euro. Daar is nu nog
geen 3 miljoen euro van overgebleven. Bizar
Martine Van Hecke,
geneesmiddelenspecialist bij Testaankoop
Zo heeft
de BMA Novartis enkel beboet voor het misbruik van haar machtspositie tussen
november 2013 en 2015. “Die periode is extreem kort”, vindt Van Hecke van
Testaankoop. “De auditeur had nochtans aangegeven dat alle omzet tussen maart
2008 en 2015 in aanmerking kwam. Maar die periode is blijkbaar drastisch
ingekort.” Het maakt dat de potentiële boete meteen ook een flink pak verlaagd
werd. “De auditeur ging oorspronkelijk uit van een boete tussen 60 en 70
miljoen euro. Daar is nu nog geen 3 miljoen euro van overgebleven. Bizar.”
Verzachtende
omstandigheden
De BMA
wijst naar ‘verzachtende omstandigheden’. Zo stelt ze dat de overheid zelf mee
voor verwarring heeft gezorgd over de veiligheid van Avastin. “In België heeft
het geneesmiddelenagentschap FAGG veel langer dan in andere landen benadrukt
dat het gebruik van Avastin voor ouderdomsblindheid niet veilig was”, klinkt
het. “Dat was voor ons een verzachtende omstandigheid voor Novartis.” Het valt
verder ook op dat Roche in ons land volledig buiten schot is gebleven. Terwijl
die firma in andere landen wel veroordeeld werd. “Bij ons ging het onderzoek
enkel om misbruik van machtspositie”, verdedigt de BMA zich. “En niet om
samenzwering.” Daardoor ontsnapt Roche bij ons aan een boete.
We kunnen ons niet
van de indruk ontdoen dat de farmasector gespaard wordt. Het toont nogmaals
hoe machtig die sector in België is
Martine Van Hecke,
geneesmiddelenspecialist Testaankoop
Bij
Testaankoop fronsen ze de wenkbrauwen. “We hebben het hele dossier nog niet
kunnen inkijken, maar we stellen ons toch vragen bij de mildheid waarmee men
hier is opgetreden”, zegt Van Hecke. “We kunnen ons niet van de indruk ontdoen
dat de farmasector gespaard wordt. Het toont nogmaals hoe machtig die sector in
België is. Ze zorgen voor veel werkgelegenheid en dat lijkt hen op alle niveaus
een zekere bescherming op te leveren. Dat is jammer, want als we niet hard
optreden tegen dit soort onethische praktijken dan zullen we nog jarenlang veel
geld verliezen aan veel te dure geneesmiddelen.”
Het is onbegrijpelijk
dat wij al tien jaar vragen voor terugbetaling van Avastin en dat geen enkele
minister dat voor elkaar krijgt. Zo verliezen we als maatschappij nog
jaarlijks veel geld
Marnix Claeys,
voorzitter van het Syndicaat van Oogartsen
Ook de oogartsen hinten op een te grote invloed van
de farmabedrijven op onze gezondheidszorg. “Het is onbegrijpelijk dat wij al tien jaar
vragen voor terugbetaling van Avastin en dat geen enkele minister dat voor
elkaar krijgt”, zegt Claeys. “Eerst Laurette Onkelinx (PS), dan Maggie De Block
(Open Vld) en nu Frank Vandenbroucke (Vooruit)... Het dossier raakt er maar
niet door. Lucentis werd ondertussen weliswaar in prijs verlaagd, maar het is
nog steeds veel duurder en dus verliezen
we als maatschappij nog jaarlijks veel geld. Alleen al de laatste drie jaar
gaat het volgens ons om bijna 100 miljoen euro. Dat is wrang.”
Hoorzitting
Oppositiepartij PVDA is alvast van plan om een
hoorzitting te vragen in de Kamer over de kwestie. “Want ook ex-minister De Block speelt een bedenkelijke rol in dit
dossier”, vindt Kamerlid Sofie Merckx. Bij Novartis benadrukken ze
ondertussen dat ze het oneens zijn met de uitspraak van de BMA. “Wij weerleggen
met klem alle beschuldigingen”, zegt woordvoerder Gina Volkaert. “En we beraden
ons over verdere juridische stappen.” De kans dat de boete daardoor nog lager
uitvalt of zelfs geschrapt wordt, is niet onbestaande.
Lees ook:
HLN ONDERZOEK. Farmabedrijven
graaien half miljard euro uit sociale zekerheid en overheid kijkt toe (+)
2,8 miljard euro belastinggeld
vloeit naar farmabedrijven, maar in ruil krijgen we geen goedkopere medicijnen (+)
Wij kochten 30 populaire
medicijnen in België en Nederland en wat blijkt? Vooral de generische versies
zijn bij onze noorderburen tot 91% goedkoper (+)
