Tinne Van der Straeten (Photonews)
Het peperdure energie-eiland in de Noordzee blijkt voor baggeraar DEME
vele honderden miljoenen euro’s omzet op te leveren. Het hoeft dan ook niet te
verbazen dat DEME al een tijd leurde met het plan om een kunstmatig eiland te
bouwen. Maar het bedrijf ving bot bij diverse ministers in de regering-Michel
en -Wilmès. Tot Tinne Van der Straeten (Groen) aantrad als minister van Energie
in de regering-De Croo: toen lag het energie-eiland plots wel op tafel.
Het zag er aanvankelijk nochtans niet goed uit voor de eilandplannen van
DEME. CEO Luc Vandenbulcke van DEME contacteerde Philippe De Backer (Open Vld)
meteen nadat die laatste de portefeuille van minister van Noordzee in handen
had gekregen in de regering-Wilmès I. Voordien was De Backer al
staatssecretaris van Noordzee.
DEME deed de kersverse minister een voorstel. Het wilde een kunstmatig
eiland bouwen voor de Belgische kust. De Backer vond het een onzinnig idee en
stuurde DEME wandelen.
Tot ieders verbazing dook datzelfde eiland in oktober 2020, na de
vorming van de regering-De Croo, opnieuw op. Kersvers minister van Energie
Tinne Van der Straeten (Groen) pakte vrijwel meteen uit met het energie-eiland.
Daarbij werd ze blijkbaar gesteund door de CEO van transmissienetbeheerder
Elia, Chris Peeters.
Dankzij Elia kon de factuur doorgeschoven worden naar de huishoudens en
bedrijven, via de nettarieven op de energiefactuur. De federale overheid kon
geen budgetten vrijmaken voor het eiland. Maar de minister kon wel alles in het
werk stellen om Europese subsidies of leningen bij instellingen zoals de
Europese Investeringsbank (EIB) te bemachtigen.
Het energie-eiland werd een cruciaal onderdeel van het Federaal
Ontwikkelingsplan 2024-2034 dat Elia samen met het kabinet-Van der Straeten en
de onder haar ressorterende Algemene Directie Energie (AD Energie) van
de FOD Economie doordrukte. Een plan zonder veel precieze kostenramingen. Over
het energie-eiland is nadien regelmatig vergaderd binnen een soort taakgroep.
Het kabinet-Van der Straeten voerde de regie, in nauwe samenwerking met Elia.
Kritiek in de kiem gesmoord
Niet dat Van der Straeten geen kritiek kreeg, maar binnen de AD Energie
smoorde ze die in de kiem. Wie niet meewerkte, vloog uit het team. Zelfs binnen
de regering kreeg de voortvarende aanpak van Van der Straeten tegenwind. Niet
veel, maar toch… Het kabinet van Vincent Van Quickenborne, de minister van
Noordzee, zat er op die vergaderingen van de taakgroep immers vaak voor spek en
bonen bij, net als de onder hem ressorterende Dienst Marien Milieu van de
FOD Volksgezondheid.
De vergaderingen over het energie-eiland verliepen altijd volgens een
vast stramien. Op dinsdag werden allerlei dringende beslissingen genomen, om ze
op de ministerraad van vrijdag goed te keuren. Op die manier oefende Van der
Straeten druk uit en loodste ze haar plannen systematisch door de ministerraad.
Vaak speelde ze soloslim en kondigde ze allerhande initiatieven aan die niet
eens in de ministerraad besproken of goedgekeurd waren.
Die stijl leidde soms tot harde woordenwisselingen. Zo zei Tinne Van der
Straeten naar verluidt ooit in het heetst van de strijd tegen een medewerker
van Van Quickenborne: “Wat wil je eigenlijk om het energie-eiland goed te
keuren?” Die anekdote toont aan dat niet iedereen overtuigd was van het nut of
de zin van het energie-eiland. Maar Van der Straeten duwde door. Ook toen in
februari 2023 de eerste berichten over een explosie van de kosten opdoken.
Wat dat laatste betreft, werkten het kabinet-Van der Straeten en de
netbeheerder wel erg nauw samen. Elia kwam meteen met een PowerPoint van vier
dia’s naar de vergadering. Die bestond uit ingewikkelde schema’s en een
technische uitleg. Op de laatste dia stond de mededeling dat alle alternatieven
duurder waren. Geen ramingen, geen cijfers. Niks van dat alles.
Geheime brief
Het is merkwaardig dat Elia onlangs in de Kamercommissie Energie
beweerde dat het in maart 2023 een brief over de ontsporing van de kosten van
het energie-eiland zou bezorgd hebben aan de minister van Energie en de
minister van Noordzee. Een bron bij Elia bevestigde dat van die geheime brief
aan Van Quickenborne absoluut geen sprake was.
Dat is niet het enige wat vragen oproept. Ook de manier waarop Van der
Straeten omging met het leefmilieu in de Noordzee, was zeer opvallend voor een
groene minister. De Dienst Marien Milieu maakte zich grote zorgen
over de vergunning. Het ging onder andere over dode en levende grindbedden op
de zeebodem. Maar ook de afmetingen van het energie-eiland (5 hectare aan de
oppervlakte en 25 hectare op de zeebodem) baarden de Dienst Marien Milieu
zorgen. Merkwaardig genoeg nam de oppervlakte nog toe tot 6 hectare.
Ook op het vlak van hernieuwbare energie ging het kabinet-Van der
Straeten zeer ver. Toen specialisten wezen op het rendementsverlies en de
snellere slijtage door een teveel aan windmolens in de drie nieuwe
windmolenparken, was de reactie bijzonder vijandig. De capaciteit die Van der
Straeten eiste, moest koste wat kost in de aanbestedingen. De nieuwe minister
van Energie, Mathieu Bihet (MR), drukte in dat dossier de pauzeknop vorige week
gedeeltelijk in.
Dat een ongewenst plan van baggeraar DEME plots gerecycleerd opduikt in
beleidsplannen van een groene minister, is merkwaardig. Hetzelfde kan worden
gezegd over de plotse steun van de topman van Elia aan diezelfde groene
minister. Soms tegen de wil van zijn eigen specialisten in stapte Peeters mee
in de kernuitstap en het hernieuwbare-energieverhaal van Van der Straeten. De
miljarden euro’s van de nettarieven stroomden via uw energiefactuur plots
richting Elia. De conclusie kan enkel zijn dat de driehoek Vandenbulcke,
Peeters en Van der Straeten serieuze vragen oproept.
