Video Link: https://youtu.be/RIyoaLX5LQs
Deze week wil ik het graag hebben over meststoffen, oftewel bemesten in de tuin. Het is een onderwerp dat vaak wordt aangeraden en door velen als noodzakelijk wordt beschouwd. Zodra je een tuincentrum binnenstapt, word je overspoeld met allerlei soorten meststoffen, in verschillende vormen en voor uiteenlopende toepassingen.
Het lijkt alsof je zonder deze extra voedingsstoffen geen gezonde tuin kunt hebben. Maar is dat wel echt zo? Wij gebruiken in ieder geval geen meststoffen, en ik ben van mening dat de nadelen van meststoffen zwaarder wegen dan de voordelen. In deze podcast wil ik daar dieper op ingaan.
Traditionele bemesting: wat is het probleem?
Als je op een klassieke manier tuiniert, krijg je vaak het advies om in de winter verse mest aan te brengen in de tuin. Deze mest wordt dan open gespreid, eventueel ondergewerkt, zodat de voedingsstoffen in de bodem kunnen worden opgenomen. Dit advies is al jarenlang gangbaar, hoewel het de laatste tijd wat minder lijkt te worden gepromoot.
Toch zie je nog steeds veel reclame en adviezen om tijdens het jaar, of aan het begin van het seizoen, extra meststoffen toe te dienen. Dit kan gaan om chemische meststoffen, zoals de bekende blauwe of roze korrels, maar ook om organische meststoffen die zogenaamd beter zijn voor specifieke toepassingen of een algemene werking hebben.
Volgens mij is dit echter helemaal niet nodig. Sterker nog, het gebruik van verse mest en chemische meststoffen brengt aanzienlijke nadelen met zich mee. Laten we eens kijken naar wat er gebeurt als je verse mest in de winter, het najaar of het vroege voorjaar aanbrengt. Op dat moment staan er vaak geen planten in de tuin, vooral niet als je de mest ook nog eens onderwerkt. Het gevolg is dat de meststoffen simpelweg in de bodem terechtkomen en gaan uitspoelen. Er is niets dat deze voedingsstoffen opvangt, en bij de minste regen of vocht spoelen ze weg.
Een van de belangrijkste stoffen die uitspoelt, is stikstof. Dit is een groot probleem in de moderne landbouw en heeft geleid tot allerlei maatregelen in landen zoals België en Nederland om de stikstofuitstoot te verminderen. Door verse mest onder te werken, draag je hier onbedoeld aan bij.
Bodembewerking en het bodemleven
Een ander nadeel van het onderwerken van mest is dat het bodembewerking vereist. Als je mij al een tijdje volgt, weet je dat ik geen voorstander ben van bodembewerking. Het is wetenschappelijk bewezen dat bodembewerking een negatief effect heeft op de bodemstructuur. Op de lange termijn breekt het de bodemstructuur af, wat je juist wilt voorkomen. Bovendien heeft het onderwerken van mest ook een nadelig effect op het bodemleven.
Schimmels en bacteriën, die essentieel zijn voor een gezonde bodem, kunnen niet goed omgaan met grote hoeveelheden snel beschikbare voedingsstoffen. Verse mest en een overvloed aan stikstof kunnen ervoor zorgen dat het bodemleven afneemt of zelfs verdwijnt, wat het bodemvoedselweb aantast. Dit heeft uiteindelijk een negatieve invloed op de gezondheid van je tuin.
Dierlijke mest: wel of niet gebruiken?
Ik wil wel duidelijk maken dat ik niet tegen het gebruik van dierlijke mest ben. In de natuur komt het ook voor dat dieren mest achterlaten, en dat is een natuurlijk proces. Dieren zoals koeien, antilopen en zebras produceren mest die gewoon op de grond terechtkomt. Dit is een vorm van bemesting die in de natuur plaatsvindt. Echter, er zijn belangrijke verschillen tussen hoe dit in de natuur gebeurt en hoe wij het in onze tuinen toepassen.
In de natuur eten kuddedieren gras en laten ze verteerde mest achter tijdens het groeiseizoen. De meststoffen die vrijkomen, worden direct gebruikt door de planten die op dat moment groeien. De kans op uitspoeling is hierdoor veel kleiner. Bovendien wordt de bodem niet omgeploegd, waardoor de structuur intact blijft. Daarnaast trekken deze dieren vaak verder, waardoor de natuur de tijd krijgt om de meststoffen te verwerken en te herstellen.
In onze tuinen is dit anders. We brengen mest aan in de winter, wanneer er weinig groei is, en vervolgens gaan we groenten kweken, vaak met extra meststoffen. Dit zorgt ervoor dat de bodem geen rust krijgt en de voedingsstoffen niet goed kan verwerken.
Onze aanpak: mulchen en organisch materiaal
Onze aanpak is anders. Wij beginnen met het toevoegen van veel organisch materiaal aan de bodem. Dit kan door te mulchen of compost aan te brengen, vooral als je een slechte bodem hebt. Daarnaast gebruiken wij lava in de vorm van gruis of meel om extra voedingsstoffen toe te dienen. Deze voedingsstoffen zijn niet direct beschikbaar, maar worden geleidelijk afgebroken en vrijgegeven, op het tempo van de natuur. Dit zorgt ervoor dat het bodemleven en de planten de voedingsstoffen kunnen opnemen wanneer ze die nodig hebben.
Wij telen al 28 jaar groenten op hetzelfde stuk grond zonder ooit meststoffen te hebben gebruikt. Toch krijgen we nog steeds mooie opbrengsten. Onze sla, knolselderij, rode biet en wortelen zijn van normale grootte en kwaliteit. Dit laat zien dat extra meststoffen niet nodig zijn. Sterker nog, er is vaak helemaal geen vraag naar.
Stikstof uit de lucht halen
Een interessante manier waarop de natuur ons helpt, is door stikstof uit de lucht te halen. Onder een mulchlaag leven bacteriën die stikstof uit de lucht kunnen omzetten in een vorm die planten kunnen opnemen. Dit proces wordt vaak over het hoofd gezien, omdat het in klassieke landbouwsystemen niet voorkomt. In een natuurlijke tuin, waar mulchen wordt toegepast, kunnen deze bacteriën gedijen en bijdragen aan de stikstofvoorziening van de planten. Dit is een mooi voorbeeld van hoe de natuur zelf voorzieningen treft als je haar de kans geeft.
Gier: een goed idee?
Sommige tuiniers maken gebruik van gier, bijvoorbeeld van brandnetels of smeerwortel. Hoewel dit natuurlijke materialen zijn, ben ik niet overtuigd van de voordelen ervan. Gier is vaak een geconcentreerde oplossing van voedingsstoffen, en het is moeilijk te bepalen wat de exacte samenstelling is.
Dit kan leiden tot een overmaat aan voedingsstoffen, wat schadelijk is voor het bodemleven. Bovendien dwing je planten om deze voedingsstoffen op te nemen, wat vergelijkbaar is met het voeren van ganzen om hun lever te vergroten. Het is een kunstmatige manier van voeden die niet past bij een natuurlijke tuin.
Wat werkt dan wel?
De beste manier om ervoor te zorgen dat je planten goed groeien, is door niets te doen. In de natuur groeit alles vanzelf, zonder dat er iemand rondloopt met zakken meststoffen. Planten nemen voedingsstoffen op uit de bodem, sterven af en geven deze voedingsstoffen weer terug aan de bodem. Dit creëert een natuurlijke kringloop.
Als je ervoor zorgt dat er voldoende organisch materiaal in je bodem zit, ontwikkel je een gezond bodemvoedselweb. Dit web werkt samen met je planten en zorgt ervoor dat ze de voedingsstoffen krijgen die ze nodig hebben.
Planten produceren via fotosynthese suikers en andere stoffen. Een deel hiervan gebruiken ze om te groeien, maar een groot deel stoten ze uit via hun wortels. Deze uitgescheiden stoffen, exudaten genaamd, zorgen voor een ideale omgeving rond de wortels. Ze trekken specifieke bacteriën en schimmels aan die helpen bij het vrijmaken van voedingsstoffen.
Als je dit proces verstoort door meststoffen toe te dienen of de bodem te bewerken, gooi je dit systeem overhoop. Dit kan op korte termijn misschien goed lijken, maar op de lange termijn is het schadelijk voor je planten en bodemleven.
Conclusie
Het belangrijkste advies dat ik kan geven, is om te stoppen met bodembewerking en te vertrouwen op de natuurlijke processen in je tuin. Zorg voor voldoende organisch materiaal, mulch je bodem en laat de natuur haar werk doen.
Het kan even duren voordat je bodemvoedselweb zich ontwikkelt, vooral als je begint met een slechte bodem, maar uiteindelijk zul je merken dat alles vanzelf gaat. Je hoeft je geen zorgen meer te maken over bemesting, en je kunt genieten van een gezonde, productieve tuin zonder extra kosten of moeite.
Wij hebben al 28 jaar succesvol getuinierd zonder meststoffen, en dat kan jij ook.
Wat je hierboven leest, is een transcriptie van de podcast. Deze tekst bevat de hoofdpunten van de opname, maar is altijd beknopter dan het origineel. Wil je het volledige verhaal, met alle details, dan kan je best de opname bovenaan beluisteren!
Wil je het in je auto, tijdens het sporten of tuinieren beluisteren, dan is het misschien handig om dit via mijn Spotify-kanaal te doen: Je Eigen Perfecte Tuin
