Het stilleggen van Russische pijpleidingen als vermeende straf voor de oorlog in Oekraïne heeft het tegenovergestelde effect.
De Europese industrie wordt lamgelegd door de hoge energieprijzen en ons wordt verteld dat dit de schuld van Rusland is. Maar dit wordt veroorzaakt door het zelfvernietigende energiebeleid in Brussel en Berlijn. Het enige antwoord is om het wereldwijde aanbod te stimuleren, wat ongemakkelijke keuzes over Russische pijpleidingen met zich mee kan brengen.
De Financial Times meldde onlangs dat sommige Europese lidstaten overwegen om de aanvoer van Russisch gas via pijpleidingen te hervatten als er in de toekomst een staakt-het-vuren in Oekraïne komt. Dit blijkt controversieel te zijn, niet in het minst onder russofobe landen als Polen en de Balten. Maar het zou economisch zinvol kunnen zijn, niet voor Rusland, maar voor Europa, schrijft Ian Proud.
Voordat de oorlog begon, waren de gasprijzen in Europa extreem laag – vergelijkbaar met de huidige gasprijzen in de VS – vanwege het enorm gunstige wereldwijde aanbod. LNG uit de VS, het Midden-Oosten en Afrika, samen met pijpleidinggas uit Noorwegen en Rusland, duwden de groothandelsprijs van gas naar een niveau dat sinds 2005 niet meer was voorgekomen.
De Europese invoer van LNG is sterk gestegen na het uitbreken van de Oekraïnecrisis in 2014, van slechts 10% naar bijna 50% nu, terwijl het Russische pijplijngas bleef stromen. Als onderdeel hiervan verdrievoudigde de import uit de VS in volume tussen 2021 en 2023 en is deze nu goed voor bijna 50% van de totale Europese LNG-import.
Lees de Europese pers en je zult vaak horen dat LNG uit de VS te duur is, wat bijdraagt aan de economische tegenwind waar fabrikanten in Duitsland en elders mee te maken hebben. Emmanuel Macron heeft de VS in het verleden ‘onvriendelijk‘ genoemd omdat ze dure LNG verkopen. Maar dit is zeer misleidend.
In 2019 was er meer gas dan de wereld ooit zou kunnen gebruiken, waardoor de prijzen daalden. Het feit of het gas via pijpleidingen of verscheept werd, was niet van belang voor de overvloed aan aanbod.
De toename van het Amerikaanse aanbod deed met de gasprijzen wereldwijd wat het overschot aan Amerikaanse schalieolie deed in januari 2016, toen de prijzen daalden tot 26 dollar per vat.
De ineenstorting van de olieprijs in 2016 zette de Russische economie, die sterk afhankelijk is van de belasting uit de olie- en gasexport, enorm onder druk. Het overschot op de lopende rekening van Rusland bereikte in 2016 het laagste niveau sinds 1999, waardoor de belastinginkomsten aanzienlijk daalden. En dat terwijl Rusland recordhoeveelheden olie en gas oppompt.
Want hierin schuilt een waarheid; de wereldwijde energieprijs heeft een veel grotere impact op Rusland dan de hoeveelheid energie die je van Rusland koopt.
Als president Trump met de OPEC praat over het verlagen van de olieprijs, en bij uitbreiding de gasprijs, denkt hij dat dit de Russische economie meer zal schaden dan het verminderen van de Russische voorraden.
Het Russische monetaire beleid is vandaag echter heel anders dan in 2016. Een lage roebel wordt omarmd, wat helpt om inzinkingen in de energieprijzen te compenseren en grotere overschotten oplevert wanneer de prijzen stijgen.
Dus zelfs het verlagen van de olieprijs naar $45 – waar Trump het over heeft – heeft waarschijnlijk niet zo’n grote impact op Rusland als hij denkt. En hoe dan ook, die prijzen zijn alleen mogelijk door de aanbodvergelijking radicaal te veranderen.
Het stilleggen van Russische pijpleidingen als vermeende straf voor de oorlog van Poetin in Oekraïne heeft het tegenovergestelde effect: het beperkt het aanbod, drijft de prijzen op en doet Europa veel meer pijn dan Rusland.
In 2018 importeerde Europa 201 BCM gas uit Rusland, voornamelijk via pijpleidingen, goed voor 38% van zijn totale gasimport. Sinds het begin van de oorlog heeft Europa 185 BCM aan potentiële jaarlijkse leveringen stilgelegd, oftewel 35% van zijn totale gasimport.
Dit is inclusief de vernietiging of opschorting van de Nordstream pijpleidingen (110 BCM), de opschorting van de Yamal pijpleiding via Wit-Rusland (33 BCM) en nu de afsluiting van de gasdoorvoer via Oekraïne aan het begin van 2025 (42 BCM). Dan blijft er nog maar 17,5 BCM aan pijplijncapaciteit over via Turkije voor Russisch gas.
Aan de vraagzijde heeft de Europese Commissie het aanleggen van gasvoorraden uit angst aangemoedigd, waardoor de inflatie verder wordt aangewakkerd.
Voeg daarbij Duitsland, ooit de economische motor van Europa en nu de zieke man. Hoewel zijn groene energiestrategie op de lange termijn misschien zinvol is, was het sluiten van zijn resterende kerncentrales in 2023, het jaar nadat de oorlog in Oekraïne begon, op zijn best dwaas. Het is dan ook geen wonder dat Annalena Baerbock, de Duitse minister van Buitenlandse Zaken van de Groenen, er alles aan doet om Rusland, en niet haar eigen politieke partij, de schuld te geven van de economische crash die Duitsland zichzelf heeft toegebracht.
Als gevolg van deze stijgende vraag profiteren handelaren in Europa op grote schaal van langetermijncontracten met Amerikaanse leveranciers en verkopen ze gas tegen een hogere prijs.
Prijzen liegen niet. De kosten van aardgas in Europa zijn astronomisch vergeleken met die in Amerika. Aan het einde van 2024 bedroegen de Amerikaanse aardgasprijzen $3 per MMBtu vergeleken met $13,55 in Europa, een vier-en-een-half keer zo groot verschil.
Een van de redenen dat de Amerikaanse economie met 2,8% groeide en de Russische economie met meer dan 3%, is de overvloed aan goedkope energie in beide landen. De economische wijzerplaten van het VK en de eurozone verschoven vorig jaar nauwelijks.
Ondertussen vertoont de exportkracht van Rusland geen duidelijke tekenen van verzwakking. Na een enorm winstgevend jaar in 2022 had Rusland in 2023 een handelsoverschot van 88 miljard dollar en in 2024 van 120 miljard dollar, waarbij twee derde van de export uit olie en gas bestond. Er is weinig dat erop wijst dat 2025 anders zal zijn.
Want gas stroomt, net als olie, naar waar de vraag is. Door de oorlog in Oekraïne is de Russische gaslevering aan China blijven groeien. Rusland heeft zijn LNG-export naar Europa opgevoerd tegen een hogere prijs dan goedkopere gasleveringen via pijpleidingen. En Rusland ontwikkelt nu een toevoerroute via de Kaspische Zee naar Iran.
Het is een tijdige herinnering aan hoe, in de oorlog in Oekraïne, de staatkunde opnieuw het slachtoffer is geworden van de tirannie van het kortetermijndenken.
We bevinden ons in een situatie waarin Europa wordt verzwakt en Rusland wordt versterkt door het besluit in Brussel om de toevoer van gas via pijpleidingen stop te zetten, waarbij de Europese leiders dit als een succes bestempelen.
Als president Trump ‘drill, baby, drill’ wil om Europa te overspoelen met nog meer Amerikaans vloeibaar aardgas (LNG), dan zouden de Europese leiders moeten zeggen ‘ship, baby, ship’, want dat zou de prijzen drukken en de Europese industrie een broodnodige impuls geven. Zeg het niet te hard, maar het kopen van Russisch gas via pijpleidingen zou Europa ook kunnen helpen.
