Artikel van Dominique Dewitte • 14/02/2023 om 07:08
Hard
getroffen door de COVID-19-pandemie en de oorlog in Oekraïne heeft de Europese
Unie geld nodig. En aangezien Paolo Gentiloni, de commissaris voor economie van
het blok, het geld niet rechtstreeks van de EU-lidstaten kan krijgen, wil hij
het lenen. Het doel lijkt er niet toe te doen. Wat telt is dat de Commissie
geld krijgt – veel geld – zelfs als dat betekent dat er een berg schulden wordt
opgebouwd.
Gepensioneerden, de echte slachtoffers van de Europese
schuldenlast© Aangeboden
door Business AM
In
2020 speelde Gentiloni een sleutelrol bij de oprichting van NextGenerationEU
(NGEU), het noodprogramma waarmee de EU ruim achthonderd miljard euro kon lenen
om de gevolgen van de COVID-19-pandemie op te vangen. Vorig jaar mei wilde hij
fondsen werven om Oekraïne te helpen, en in oktober stelde hij voor
gezamenlijke obligaties uit te geven om Europese burgers te helpen met hun
gasrekening. Nu, te midden van een golf van gezamenlijke obligatie-emissies,
wil de Europese Commissie concurrereren met de 369 miljard dollar van de
Amerikaanse Inflation Reduction Act, die subsidies voor schone-energieprojecten
omvat. Hoewel het nieuwe plan misschien geen nieuwe leningen met zich
meebrengt, stelt het een nieuw ‘Europees soevereiniteitsfonds’ voor om te
investeren in groene technologieën.
Het is twijfelachtig of de
voordelen van deze programma’s hun kosten zullen rechtvaardigen. Er lijkt
bijvoorbeeld geen correlatie te bestaan tussen de verdeling van NGEU-gelden en
de ernst van lokale COVID-19-uitbraken. Er is echter wel een negatieve
correlatie tussen de NGEU-steun en het bbp per hoofd van de bevolking, waarbij
sommige van de armere landen die minder door het virus zijn getroffen
duizelingwekkende bedragen hebben ontvangen.
Het probleem met de huidige
leningen van de Commissie is dat de EU volgens haar eigen regels geen schulden
mag aangaan. Artikel 311 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese
Unie stelt duidelijk dat de EU zich ‘volledig uit eigen middelen’ moet
financieren. Daarom moesten de lidstaten unaniem instemmen met de oprichting
van de NGEU.
Wie zal dat betalen?
Een ander groot probleem
is het gebrek aan duidelijkheid over wie de kosten van deze schuld zullen
dragen. Politici en economen zeggen vaak dat de schuldenlast van de EU
onvermijdelijk bij toekomstige generaties belastingbetalers terecht zal komen,
die de schulden zullen moeten aflossen. Hoewel daar enige waarheid in zit,
zullen de huidige spaarders de hoogste prijs betalen.
Net als het grootste
deel van de ontwikkelde wereld lijdt Europa onder de terugkeer van de
stagflatie. In een stagflatoire omgeving veroorzaken onverwachte gebeurtenissen
(zoals de oorlog in Oekraïne of COVID-19) aanbodschokken die zich vertalen in
stijgende prijzen als gevolg van een te grote vraag. De uitgifte van nieuwe
schulden creëert nóg meer vraag, waardoor de inflatie verder wordt
aangewakkerd.
Inflatie blijft problematisch
Hoewel de prijsgroei
lijkt te vertragen, bedraagt de inflatie in de eurozone nog steeds 8,5 procent
– vier keer hoger dan de doelstelling van twee procent van de Europese Centrale
Bank – en zou ze opnieuw kunnen oplopen. Zelfs de meest recente kerninflatie,
die de volatiele voedsel- en energieprijzen uitsluit, bedroeg 6,2 procent, veel
hoger dan verwacht.
Tijdens het stagflatoire
decennium van de jaren zeventig duurde het een tijdje voordat een
loon-prijsspiraal op gang kwam. Nu het einde van de oorlog in Oekraïne niet in
zicht is en de babyboomers de arbeidsmarkt verlaten, zal de hoge inflatie
waarschijnlijk aanhouden.
“Niets maakte de Duitsers zo ‘vervuld van haat en rijp voor
Hitler’ als de inflatie”
De aanhoudende hoge
inflatie maakt gepensioneerden die ijverig hebben gespaard voor hun oude dag,
samen met spaarders die hun geld hebben gestoken in nominaal gedekte activa
zoals levensverzekeringen, de echte slachtoffers van de Europese schuldenlast.
De verdelingseffecten zouden diepgaand kunnen zijn, zo niet rampzalig.
Zeker, de huidige inflatiegolf lijkt in niets op de hyperinflatiecrises
van het begin van de twintigste eeuw. Maar elke inflatie-episode begint klein.
De kunst is om die in de kiem te smoren voordat zij uit de hand loopt. Zoals de
Romeinen zouden zeggen, principiis obsta (‘verzet je
tegen het begin’).
Juridisch dubieus en economisch onverantwoord
De plannen van de Europese Commissie om miljarden op te halen door
langlopende EU-obligaties uit te geven zijn juridisch dubieus en economisch
onverantwoord. Dit lenen, waarvoor voortdurend nieuwe rechtvaardigingen worden
gezocht, is duidelijk inflatoir. Bovendien kan de aanpak van de Commissie de
Europese stabiliteit ondermijnen en de eenheidsmunt in gevaar brengen.
Als de EU op de ingeslagen weg voortgaat, zou zij de kredietwaardigheid
van Europese staatsobligaties aantasten. Toen de voormalige Britse premier Liz
Truss alle waarschuwingen in de wind sloeg en vorig jaar met haar rampzalige
belastingverlagingsvoorstel de toch al hoge staatsschuld van Groot-Brittannië
wilde verhogen, joeg zij beleggers de stuipen op het lijf, liet zij het pond
instorten en werd haar snel de deur gewezen.
Elke nieuwe schuld is inflatoir en potentieel funest voor de stabiliteit
van de euro
Centrale bankiers in Europa en de VS hebben de afgelopen achttien
maanden de rente agressief verhoogd om de inflatie te beteugelen. Het
doorzetten van de plannen van Gentiloni zou deze inspanningen ondermijnen. Elke
nieuwe schuld is nu inflatoir en dus potentieel funest voor de stabiliteit van
de euro.
Dit alles wil niet zeggen dat beleidsmakers geen goede doelen moeten
nastreven. Maar in een omgeving met stagflatie is de manier om dat te doen via
belastingen of andere uitgavenverlagingen – niet via schulden. Als de Europese
Commissie geld nodig heeft, moet zij dat vragen aan de nationale parlementen
van de lidstaten. En als die weigeren, moet de EU het geld niet lenen. Anders
zou de droom van de Europese eenwording in gevaar komen.
Hans-Werner Sinn is emeritus-hoogleraar economie
aan de universiteit van München en voormalig voorzitter van het Ifo-instituut
voor economisch onderzoek. Hij is lid van de adviesraad van het Duitse
ministerie van Economische Zaken en auteur van The Euro Trap: On Bursting Bubbles, Budgets, and Beliefs (Oxford
University Press, 2014).
© Project Syndicate, 2023
BRON: Gepensioneerden,
de echte slachtoffers van de Europese schuldenlast (msn.com)
