Als de oorlog in Oekraïne ten einde is, zal de voedselcrisis verre van opgelost zijn. Rusland laat immers een giftige cocktail achter op de eens zo vruchtbare Oekraïense velden. Experts vrezen dat het tientallen jaren zal duren om de schade aan Europa’s graanschuur te herstellen. De hele wereld draagt hiervan de gevolgen.
Karen Van Eyken 10-03-23, 14:19 Laatste
update: 10-03-23, 17:34 HLN.be
Naast de hoge menselijke
tol en de verwoesting van steden voltrekt zich een ecologische ramp in
Oekraïne. De raketten en mijnen vernietigen niet alleen de vele gebouwen en
infrastructuur, maar laten ook asbest vrij. Als opslagtanks, raffinaderijen en
industriële installaties worden geraakt, sijpelen olie en chemicaliën in de
grond en kan het grondwater worden verontreinigd. Bovendien bevat munitie
giftige stoffen.
Sommige gebieden zijn
zodanig getransformeerd door kraters, loopgraven en zware metalen dat ze, zoals
sommige slagvelden uit de Eerste Wereldoorlog, misschien nooit meer kunnen
worden gebruikt voor de landbouwproductie, vrezen sommige specialisten.
Een loopgraaf in een veld in Bilozerka, regio Cherson. © REUTERS
“Als een gebied
maandenlang elke dag wordt beschoten, hopen zware metalen uit de afgevuurde
munitie zich op in de bodem”, duidt Wim Zwijnenburg van de Nederlandse
organisatie voor vredesonderzoek ‘Pax’ in een interview met RedaktionsNetzwerk
Deutschland’ (RND). “Ik ga ervan uit dat er in de bijzonder zwaar bevochten
gebieden, zoals Marioepol en Bachmoet, sprake is van forse vervuiling met zware
metalen, giftige resten van explosieven en mijnen.”
Oekraïne is een van
‘s werelds grootste exporteurs van tarwe en maïs en een belangrijke leverancier
aan landen in Afrika en het Midden-Oosten. Maar volgens Zwijnenburg zullen
grote delen van de betwiste gebieden in Oekraïne in de nabije toekomst niet
meer gebruikt kunnen worden voor landbouw omdat ze te vervuild zijn. “We hebben
sinds de Eerste Wereldoorlog nog nooit op zo’n grote schaal
bodemverontreiniging gezien”, legt Zwijnenburg uit.
Brokstukken
van een verwoeste schuur in Bilozerka © REUTERS
Bodemverontreiniging
met kankerverwekkende zware metalen zoals lood en cadmium is al vastgesteld
door wetenschappers in de regio Charkiv, zo meldt persbureau ‘Reuters’. Met
behulp van bodemstalen en satellietbeelden schatten deskundigen van het
Oekraïense Instituut voor Bodemkunde dat de oorlog tot nu toe minstens 10,5
miljoen hectare landbouwgrond heeft aangetast. Dat is een kwart van de
Oekraïense landbouwgrond, inclusief het gebied dat nog steeds bezet is door
Russische troepen.
Beschietingen hebben
ook de delicate ecosystemen van micro-organismen verstoord die bodemmaterialen
omzetten in voedingsstoffen voor gewassen, terwijl tanks de aarde hebben
samengedrukt, waardoor het moeilijker wordt voor wortels om tot bloei te komen,
verklaren de wetenschappers.
Naast de schade aan
de bodem hebben Oekraïense boeren te kampen met niet-ontplofte granaten en
mijnen op hun velden, evenals de vernietiging van irrigatiekanalen en silo’s.
Landbouwer Andrii Povod staat bij zijn vernielde schuur in de regio Cherson.
© REUTERS
De oorlogsschade zou
de potentiële graanoogst van Oekraïne met 10 tot 20 miljoen ton per jaar kunnen
verminderen zodat er nog maar een derde overschiet van de vooroorlogse
productie, legt Sviatoslav Baliuk, de directeur van het Soil Institute, uit aan
‘Reuters’.
Een werkgroep van
bodemwetenschappers die door de Oekraïense regering is opgericht, schat dat het
15 miljard dollar (ruim 14 miljard euro) zal kosten om alle mijnen te
verwijderen en de Oekraïense bodem weer gezond te maken. Dat herstel kan drie
jaar duren, of meer dan 200 jaar, afhankelijk van de vervuiling, zegt Baliuk.
En sommige gebieden zullen misschien wel nooit herstellen.
Ook andere experts
schatten dat het tientallen jaren zal duren om de schade aan Europa’s
graanschuur te herstellen en dat de wereldwijde voedselvoorziening er jarenlang
onder kan lijden.
Het is van het grootste belang dat we begrijpen hoe
slecht de situatie is zoals die er nu uitziet
Professor Naomi Rintoul-Hynes
Naomi Rintoul-Hynes,
hoofddocent bodemkunde en milieubeheer aan de Canterbury Christ Church
University, bestudeerde de bodemverontreiniging voortvloeiend uit de Eerste
Wereldoorlog en vreest dat het conflict in Oekraïne soortgelijke, onomkeerbare
schade aanricht. “Het is van het grootste belang dat we begrijpen hoe slecht de
situatie is zoals die er nu uitziet”, vertelt ze.
Onontplofte projectielen liggen op een veld in Oekraïne. © REUTERS
“Mensen denken dat
zodra de vrede is bereikt, de voedselcrisis zal zijn opgelost. Maar het
repareren van de Oekraïense infrastructuur alleen al gaat erg lang duren”,
verklaart Caitlin Welsh, directeur voedselzekerheid bij het Center for
Strategic & International Studies in Washington.
Bij veel Oekraïense
boeren staat het water momenteel aan de lippen”, vertelt Dmitry Skornyakov, CEO
van HarvEast, een groot Oekraïens landbouwbedrijf. Zij kunnen voorlopig nog
teren op de inkomsten van een topjaar net voor de oorlog, maar veel landbouwers
zullen in de problemen komen indien de oorlog tot 2024 voortduurt.
“De toekomst oogt grijs en donker”, besluit Skornyakov somber.
