oktober 2, 2023 26
Op maandag 16
maart 2020, toen Boris Johnson voor het eerst verkondigde: “U moet
thuisblijven,” zei ik heel gedwee “OK!”. En de kans is groot dat u dat ook
deed.
Opiniepeilingen uit die tijd laten zien dat de zelfgerapporteerde
naleving van de thuisblijfverordeningen hoog was – een bevinding die in grote
lijnen wordt bevestigd door mobiliteitsgegevens, die het duidelijke voordeel
hebben dat ze niet afhankelijk zijn van de eerlijkheid van de respondenten over
het volgen van de wet (Ganslmeier et al. 2022; Jackson en Bradford 2021),
schrijft Maximilien Lacour.
Op zichzelf vertellen deze gegevens ons echter niet waarom een ongekende
opschorting van onze burgerlijke vrijheden zo’n hoge mate van naleving genoot.
Er zijn echter onderzoeken die wel enig inzicht verschaffen (zie
bijvoorbeeld Jackson en Bradford 2021; Foad et al. 2021; en Halliday et al.
2022) en een van hun meer verrassende bevindingen is dat instrumentele overwegingen – dat wil zeggen persoonlijke angst voor het virus of voor dwang
door de staat – relatief onbelangrijk kunnen zijn geweest bij het naleven van
de lockdownregels. In plaats daarvan vonden ze dat mensen de regels over het
algemeen volgden omdat (1) ze de wet waren en (2) omdat ze ons een gedeeld
begrip gaven van wat goed en juist was om te doen, dat velen van ons lijken te
hebben geïnternaliseerd (Jackson en Bradford 2021).
Het eerste is niet bijzonder verrassend. De wet geniet een “reservoir
van loyaliteit” onder de Britten, die daarom al geneigd zijn om haar edicten te
respecteren, alleen maar omdat ze tot wet zijn verheven (Halliday et al. 2022,
p.400).
Dit verklaart echter niet de tweede drijfveer voor naleving. Dat wil
zeggen, het verklaart niet waarom we ons in lockdownwetten konden vinden en ze
gewillig accepteerden als de basis van onze publieke moraal – tot het punt dat
we zelfs vaak ons niet-conforme gedrag rechtvaardigden als zijnde niettemin
binnen de “geest van de wet” (Meers et al. 2021). Het verklaart niet waarom we
naar de gezuiverde, geterroriseerde hertekening van de maatschappij keken en
zagen dat het goed was. Het is de moeite waard om, met het voordeel van
afgekoelde hoofden en achteraf, nog eens kort na te gaan hoe dit er precies
uitzag.
In de loop van ongeveer een week werden onze levens en zorgen in een
COVID-monochroom geverfd en rond één enkele, gedeelde prioriteit gesitueerd –
de verspreiding van het nieuwe coronavirus vertragen, of, in de toenmalige
bewoordingen, “de curve afvlakken” en “R onder de 1 brengen”. En om dit te
bereiken werd ons gevraagd om bijna elke activiteit op te geven die deel
uitmaakte van ons gezamenlijke leven en die ons onderscheidt van vee uit
legbatterijen, inclusief maar niet beperkt tot vrienden zien, naar school gaan,
winkelen, naar het theater gaan, teamsporten spelen, afspreken voor romantiek
of seks, en gewoon wat rondhangen (Wagner 2022, p.61).
In zekere zin vereenvoudigde het ons leven ook radicaal.
In de radicale, verbijsterende onzekerheid van begin 2020 bespaarden de
lockdown-regels ons de perikelen en dubbelzinnigheden van het sterveling zijn
tussen stervelingen ten tijde van de pest, door ons te vertellen wat we in de
meeste gevallen moesten doen. Wilt u oma zien? Simpel! Dat kan niet. Wilt u
boodschappen doen? Alleen essentiële dingen en volg de afgeplakte lijnen over
de vloer! Wilt u een affaire met de melkboer voortzetten of gewoon uw vriendin
zien? Nou, nogmaals, dat kan niet – en bid maar dat u niet in Leicester woont.
Om een term uit de morele filosofie te lenen: de lockdowns
introduceerden een besluitvaardigheid (of tenminste de illusie daarvan) in ons leven die er anders niet
zou zijn geweest (Taylor 1997). Onder deze invloed hoefden we ons niet langer
met ons leven bezig te houden als morele agenten die onvolmaakte oordelen
moesten vellen over wat goed of fout was, omdat we ervan uit konden gaan dat
deze oordelen al door een hogere autoriteit waren geveld en in haar regels
waren weerspiegeld. Het leven in lockdown loste alle filosofische problemen op
en als je voor een bepaalde actie stond, vroeg je niet: “Is dit het juiste?”
maar: “Maakt dit de curve vlakker?”
Deze besluitvaardigheid verklaart misschien voor een deel waarom we het
wereldbeeld van de ‘lockdown’ zo gemakkelijk hebben geïnternaliseerd. In zijn
essay uit 2005, “Afraid to be Free: Dependency as Desideratum”, identificeerde
James Buchanan een wijdverspreid verwachtingspatroon dat hij ‘Ouderlijk
Socialisme’ noemde en omschreef als:
… paternalisme omgedraaid, bij wijze van spreken. Met paternalisme
bedoelen we de houding van elitairen die hun eigen voorkeurswaarden aan anderen
willen opleggen. Met parentalisme bedoelen we daarentegen de houding van
personen die waarden aan zich willen laten opleggen door andere personen, door
de staat of door transcendente krachten. (Buchanan 2005)
Buchanan definieert socialisme heel losjes als de reeks politieke
projecten die een soort gecollectiviseerde controle over de handelingsvrijheid
van het individu willen opleggen en geeft een lijst van mogelijke bronnen,
waaronder ouderlijk socialisme. In tegenstelling tot de andere bronnen die
Buchanan noemt (die te maken hebben met de structuur en de bevoegdheden van de
staat), heeft ouderlijk socialisme echter betrekking op de verwachtingen die
burgers van die staat hebben. Vrijheid en autoriteit, merkt Buchanan op, gaan
gepaard met verantwoordelijkheid.
Een vrij mens wordt gedwongen om te worstelen met de complexiteiten en
dubbelzinnigheden van zijn leven en om tot een oordeel te komen over wat ertoe
doet – en draagt verantwoordelijkheid voor zowel de worsteling als het oordeel.
Dit, merkt Buchanan op, is een zware last die veel mensen gewoonweg te bang zijn
om te dragen. In plaats daarvan eisen zij (d.w.z. ouderlijke socialisten of,
eenvoudiger gezegd, wij!) dat de staat een motor van orde en zekerheid in hun
wereld is, zoals een ouder dat is in die
van hun kind, en dat de staat deze oordelen velt en aan hen
oplegt. Ouderlijke socialisten willen dat de staat hen vertelt wat belangrijk
is, hen vertelt wat veilig en juist is en wat riskant en verkeerd is, en hen
niet de vrijheid geeft om zelf te beslissen.
Dit komt neer op het eisen van het soort beslisbaarheid dat wordt
geboden door thuisblijvende ouders en betekent natuurlijk dat er compromissen
moeten worden gesloten over sommige van iemands vrijheden. Als de diagnose van
Buchanan juist is, hebben we de lockdowns misschien geaccepteerd omdat ze
passen in een lang bestaand verwachtingspatroon dat we van de staat hebben.
Hoewel het pandemiebeheersingsbeleid zelf ongekend en schokkend was, was de rol
die het aan de staat in ons leven gaf dat niet helemaal, en dat kan helpen
verklaren waarom we het zo gemakkelijk accepteerden.
Dit staat haaks op veel van wat critici van lockdowns schrijven. Voor
veel van deze (overigens vaak inzichtelijke) schrijvers waren de lockdowns in
wezen een top-down fenomeen, voornamelijk gedreven en in stand gehouden door de
machinaties van politici, wetenschappelijke adviseurs, of een meer obscure
elitegroep. Dergelijke verklaringen variëren van conventioneel, zoals Laurent
Mucchielli’s analyse van de centraliserende neiging van de Franse regering en
de perverse prikkels die de aanbevelingen van de WHO vormgeven, tot de meer
onorthodoxe, zoals Michael P. Senger’s argument dat Xi Jinping opzettelijk de
wereld stillegde onder het voorwendsel van een goedaardig virus (Mucchielli
2022; Senger 2021).
Maar als het klopt wat ik hierboven heb geschreven, dan zijn deze
theorieën niet per se onjuist (die van Mucchielli niet), maar ze zijn wel
beperkt doordat ze geen rekening houden met de rol van bottom-up krachten zoals
ouderlijk socialisme bij het naleven van de lockdowns. Ze doen geen recht aan
de manier waarop de lockdowns zowel continu was met als mogelijk werd gemaakt
door een reeks aloude, populaire verwachtingen die we van de staat hebben.
Deze omissie dreigt nadelige gevolgen te hebben voor het project van
lockdownkritiek, ervan uitgaande dat het doel ervan het voorkomen van
toekomstige lockdowns is. Als lockdowns mogelijk zijn gemaakt door de
parentalistische verwachtingen van het volk, dan kunnen wettelijke
hervormingen, hoewel ze natuurlijk welkom zijn, onvoldoende en machteloos
blijken tegen de zeer reële dreiging
van ‘vrijwillige’ lockdowns, waarbij een bevolking gehoor geeft
aan een verzoek om thuis te blijven zonder dat dit wettelijk verplicht hoeft te
worden.
Kijk eens naar de opmerkingen van David Halpern, een vooraanstaand
gedragswetenschapper en Chief Executive van de beruchte “Nudge” eenheid van de
Britse regering, waarover in de Telegraph werd bericht:
Groot-Brittannië is getraind om te voldoen aan lockdown bij een
toekomstige pandemie, heeft de chief executive van de ‘nudge unit’ gezegd.
Professor David Halpern vertelde de Telegraph dat
het land “de oefening had geoefend” om gezichtsmaskers te dragen en thuis te
werken en dat het “het opnieuw zou kunnen doen” in een toekomstige crisis.
In zijn toespraak op de podcast Lockdown Files
voorspelde de regeringsadviseur Prof. Halpern dat het land zich zou houden aan
nog een bevel om “thuis te blijven” omdat ze “een beetje weten wat de oefening
is”.
In een interview dat werd gegeven vóór de getuigenis van de heer
Hancock, suggereerde de vooraanstaande gedragswetenschapper zelfs dat de
eerdere ervaring van het land het “veel gemakkelijker voor te stellen” maakte
dat de bevolking toekomstige lokale beperkingen zou accepteren.
Na getraind te zijn door een eerste ronde van thuisblijfbevelen, hebben onze
voorheen abstracte paternalistische verwachtingen van de staat een nieuwe vorm
gekregen: in tijden van pest, lockdown! Hoewel Halpern dit niet expliciet zegt
(hij heeft het nog steeds over een ” thuisblijfbevel”), suggereren zijn
opmerkingen toch dat toekomstige ‘lockdowns’ misschien niet eens wettelijk
verplicht hoeven te zijn – we zullen gewoon weten wat we moeten doen als de
staat of de volksgezondheid ons dat aanraadt.
De dreiging van vrijwillige lockdowns zou sceptici van lockdowns ertoe
moeten aanzetten om hun zicht alleen op de staatsinstellingen te richten, maar
ook op de moeilijker te beperken, bottom-up drijfveren van lockdown zoals
ouderlijk socialisme. Ze moeten manieren vinden om onze collectieve
zelfverwaarlozing aan te pakken en de waarde en het belang van vrije beslissing
opnieuw benadrukken.
Dit betekent niet dat we elke rol van de staat in ons leven afwijzen of
elk socialistisch plan veroordelen (Buchanan is er zelf heel duidelijk over dat
zijn kritische project verenigbaar blijft met aspecten van de
sociaaldemocratie, zoals herverdeling via belastingen). Maar het betekent wel
dat we moeten proberen een populaire scepsis ten opzichte van de staat in zijn
didactische en moraliserende functies te bevorderen en te bestendigen. Critici
van COVID-19 moeten verder gaan dan het bekritiseren van de openbare
instellingen en individuen die het beleid hebben ontworpen, en moeten beginnen
met het aanvallen van de volksmentaliteit die ze in de eerste plaats denkbaar
en uitvoerbaar heeft gemaakt.
Bibliografie:
Buchanan, James M. “Afraid to Be Free: Dependency
as Desideratum.” Public Choice 124,
pp.19–31. (2005).
Foad, C et al. The limitations of polling data in
understanding public support for COVID-19 lockdown policies R. Soc. open sci.8 (2021).
Ganslmeier, M., Van Parys, J. & Vlandas, T.
Compliance with the first UK covid-19 lockdown and the compounding effects of
weather. Sci Rep 12, 3821 (2022).
Halliday et al. Why the UK Complied with COVID-19 Law. King’s Law Journal. pp. 386-410. (2022)
Jackson, J. and Bradford B. Us and Them: On the
Motivational Force of Formal and Informal Lockdown Rules, LSE Public Policy
Review 1, 4 (2021).
Meers et al. “Creative Non-compliance”: Complying
with the “Spirit of the Law” Not the “Letter of the Law” under the Covid-19
Lockdown Restrictions, Deviant Behaviour, 44:1, 93-111 (2021)
Mucchielli, L.,
2022. La doxa du COVID. Tome 1 : peur,
santé, corruption et démocratie. Paris: Eoliennes Editions.
Senger, M.P. Snake Oil: How Xi Jinping Shut Down
the World, (2021)
Taylor, C. in Chang, R. (ed.) Incommensurability,
incomparability, and practical reason. Cambridge, MA, USA: Harvard. (1997)
Wagner, A. Emergency state : how we lost our freedoms in the
pandemic and why it matters. London (2022)
Copyright © 2023 door Frontnieuws.
