Mannen als jagers, en vrouwen aan de haard? "Prehistorisch is daar niets van aan", zegt prof. Veerle Rots. © Getty Images / Michel Houet
“Mannen jagers en vrouwen babysitters in de prehistorie? Onzin”
Mannen zijn jagers en vrouwen zorgen voor de
kinderen, want zo was het in de prehistorie al. Toch? Niets van. “Er is geen
enkele aanwijzing dat mannen en vrouwen een andere rol hadden, integendeel”,
zegt archeologe Veerle Rots (ULiège). “We misbruiken de prehistorie om bepaalde
meningen over mannen en vrouwen goed te praten.”
Brecht Herman 01-07-23, 16:00
Wereldwijd leven er nog vele groepen jager-verzamelaars. Geen
prehistorische volkeren, maar wel mensen die zich nog op een gelijkaardige
manier organiseren, door onder meer op jacht te gaan. Van !Kung San in Afrika,
over de Missinippi Cree in Amerika, tot de Maniq in Thailand. Uit nieuw
Amerikaans onderzoek blijkt nu dat in 50 van die 63 bestudeerde groepen vrouwen
jagen. Iets vaker dan mannen jagen ze in groep of vergezeld van honden. Ook het
materiaal durft al eens te verschillen: zo zweren Agta-mannen (een Filipijns
volk, red.) bij pijl en boog, terwijl hun vrouwen eerder messen gebruiken. Kleine
nuances, geen grote verschillen. Er bestaat niet zoiets als een jagende man en
een zorgende vrouw.
Het verbaast archeologe Veerle Rots bitter weinig. Zij is professor aan
de Universiteit van Luik en leidt daar het onderzoekscentrum TraceoLab. “Het is
in vroegere tijden niet anders geweest”, zegt ze. “Schoolboeken staan misschien
vol van tekeningen van jagende mannen en babysittende vrouwen, maar er is geen
enkele aanwijzing dat de rollen in de prehistorie zo verdeeld waren.
Integendeel, zelfs.”
Terwijl we lange tijd geen echt idee hadden over wie zich op de jacht
focuste, duiken er de jongste jaren steeds meer bewijzen op dat vrouwen een
minstens even actieve rol als mannen hadden. Door verbeterde technieken kan er
nu veel correcter worden ingeschat of de lichaamsresten die naast wapentuig
worden opgegraven van een man, dan wel een vrouw zijn.
Het beeld dat wellicht niet in uw schoolboeken
stond, maar dus wel klopt: dat van een jagende vrouw. © Matthew
Verdolivo/UC Davis IET Academic Technology
Service
Wanneer in 2017 in Zweden een heleboel wapens en bijhorende uitrusting van hooggeplaatste vikings wordt opgegraven, gaat men er al gauw van uit dat het eigendom was van mannen. Tot genetisch onderzoek het tegenovergestelde concludeert, en er wat later nog eens vier graven vol wapens gevonden worden - ook van vrouwen, wellicht Scythen. Hetzelfde in Peru in 2020. Een negenduizend jaar oud graf vol jagersspullen zoals stenen projectielen wordt ontdekt. Daarnaast, tot de verbazing van de archeologen, restanten van een vrouw. Er volgt diepgravend onderzoek naar een reeks andere vondsten. Conclusie: de helft van alle jagers in de Amerikaanse prehistorie was een vrouw. Onderzoekers moeten hun gedachtegoed bijstellen, want tot dan wordt er clichématig vanuit gegaan dat wapens bij mannen horen.
“Die veronderstelling is historisch gegroeid, terwijl er eigenlijk nooit
een aanwijzing voor geweest is. In de prehistorie was er geen verdeling van de
activiteiten op basis van gender”, vertelt professor Veerle Rots. “Leeftijd
speelde wel een rol: kinderen hadden een andere taak dan gezonde volwassenen,
die ook een andere taak hadden dan ouderen die bijvoorbeeld een minder goed
zicht hadden. Maar wie de werktuigen of wapens maakte en ze nadien gebruikte:
dat konden zowel mannen als vrouwen zijn. Jagen gebeurde trouwens vooral
meestal in groep.”
Professor Rots vindt het als expert ter zake vervelend dat de
prehistorie vaak als vergoelijking van het heden wordt ingezet. “De prehistorie
wordt niet gebruikt maar misbruikt om de positie van mannen en vrouwen in onze
moderne maatschappij te verklaren. Hoe vaak lees je niet dat mannen in relaties
nu eenmaal jagers zijn, omdat ze van nature een jachtinstinct hebben? Dat houdt
geen steek. De stereotiepe rolverdeling van jagende, werkende mannen en
zorgende, thuisblijvende vrouwen is doorheen de geschiedenis gegroeid,
misschien eerder vanuit economische motieven. Maar het heeft niets met de
prehistorie te maken. Misbruik die periode dan ook niet om sommige moderne
opvattingen of gedragingen goed te praten.”
Bij opgravingen
in Peru in 2020 wordt een 9.000 jaar oud graf gevonden, met daarin een vrouw én
wapens. © AFP
