juli 20, 2024 34
Totalitaire overheersing als regeringsvorm is nieuw omdat het… zich baseert op eenzaamheid, op de ervaring helemaal niet bij de wereld te horen, wat een van de meest radicale en wanhopige ervaringen van de mens is. – Hannah Arendt, The Origins of Totalitarianism
Veel mensen hebben geheugenverlies over het feit dat we nog maar een paar jaar geleden gedwongen werden om ons thuis af te zonderen, dat het ons verboden werd om deel te nemen aan sociale activiteiten en om gemeenschappelijke bijeenkomsten bij te wonen, en dat ons zelfs verteld werd om afstand te houden van anderen in het openbaar of in ons eigen huis. Wat was de bedoeling van dit extreme sociale isolement? Was het om ons te beschermen of zit er een snode reden achter de sociale afstand en isolatie die we moesten ondergaan? In deze video leggen we uit hoe tirannen en totalitairen in de 20e eeuw en nu nog steeds proberen om individuen te isoleren en te atomiseren, zodat ze makkelijker te controleren zijn, schrijft Academy Of Ideas.
In zijn boek Community and Power schrijft Robert Nisbet:
“Het genie van totalitair leiderschap ligt in het diepe besef dat de menselijke persoonlijkheid geen moreel isolement kan verdragen, en in de wetenschap dat absolute en meedogenloze macht alleen aanvaardbaar is als het de enige beschikbare vorm van gemeenschap en lidmaatschap lijkt.” – Robert Nisbet, Community and Power
Mensen hebben sociale behoeften die vervuld moeten worden als basis voor psychologische gezondheid. Gedurende het grootste deel van de geschiedenis werden deze behoeften vervuld op stam- of lokaal niveau. Honderdduizenden jaren lang leefden onze jager-verzamelaars in kleine, hechte stammen en was het gevoel van eigenwaarde van elk lid sterk verweven met de groep. Stamidentiteit gaf onze voorouders een onwrikbaar gevoel van sociale verbondenheid.
”De geschiedenis leert ons dat het individu in het begin niet bestond als een onafhankelijke entiteit… In de vroege staat is er een samensmelting van het individu met de groep.” – Erich Neumann, The Origins and History of Consciousness.
In de middeleeuwse samenleving begon de mens zich te ontpoppen als een onafhankelijk individu, maar zijn sociale behoeften werden nog steeds bevredigd door de diverse gemeenschapsverbanden die bloeiden in steden en dorpen, zoals markten, gilden, lokale vergaderingen, gemeenteraden, communes, kerken, broederschappen, liefdadigheidsinstellingen, kloosters, universiteiten en de oergemeenschap van het gezin.
“Alleen in hun sociale onderlinge afhankelijkheid zijn mensen in staat om weerstand te bieden aan de tirannie die altijd dreigt voort te komen uit elke politieke regering, democratisch of anderszins.” – Robert Nisbet, Community and Power
Een ander voordeel van de grote verscheidenheid aan gemeenschapsverbanden die in de Middeleeuwen bestonden, is dat elke gemeenschap autoriteitsfiguren had die, dankzij hun superieure karakter, kennis en vaardigheden, dienden als rolmodel, de gemeenschappelijke orde handhaafden en bemiddelden bij meningsverschillen tussen de leden. Deze proliferatie van autoriteitsfiguren creëerde een web van gedecentraliseerd gezag dat samenlevingen behoedde voor overheersing door een enkele gecentraliseerde macht. Of zoals Nisbett vervolgt:
“We zijn geneigd om de opmars van macht in de moderne wereld te zien als een gevolg… van die afname van individuele vrijheid. Maar een nuttigere manier zou zijn om het te zien in termen van het terugtrekken van autoriteit in veel van de gebieden van de samenleving waarbinnen mensen gewoonlijk wortels vinden en een gevoel van het grotere geheel….. Het is macht, niet autoriteit, die homogeniteit, regimentering en de gemanipuleerde articulatie van delen door hiërarchieën van beheerders nastreeft. En het is de competitie tussen autoriteiten binnen de samenleving als geheel die, boven de meeste dingen die ik kan bedenken, een samenleving mobiel en vrij houdt. Vermenigvuldig je verenigingen en wees vrij,“ schreef de grote Proudhon.” – Robert Nisbet, Community and Power
De moderne staat ontstond in de 17e eeuw en een van de belangrijkste trends die gepaard ging met zijn ontwikkeling was de vernietiging van traditionele gemeenschapsverenigingen. De staat, gedefinieerd door zijn bureaucratische organisatievorm en een stabiliteit die verder reikt dan een individuele heerser, heeft zichzelf vanaf het begin opgelegd als tussenpersoon, regelgever of manager van bijna alle vormen van sociale organisatie en interactie. Enkele voorbeelden: met de geboorte van de moderne staat werden gilden die de handel regelden en kwaliteitsnormen handhaafden vervangen door regulerende overheidsinstanties. Liefdadigheids- en privéziekenhuizen en instellingen voor zieken en gehandicapten werden vervangen door instellingen van de verzorgingsstaat. Privéscholen en onderwijsinstellingen werden vervangen door openbare scholen die door de staat werden geleid. En de verdediging door koopvaardijbonden werd vervangen door enorme staatsmilitairen. In de middeleeuwse vormen van gemeenschap te absorberen of te vernietigen, verspreidde de moderne staat zijn tentakels door de hele samenleving en bouwde methodisch op wat nu een allesomvattende politieke gemeenschap is. Of zoals Nisbet uitlegt:
“De structuur van politieke macht die drie eeuwen geleden ontstond op basis van de uitroeiing van middeleeuwse vormen van gemeenschap is gebleven – is zelfs steeds destructiever geworden voor de inhoud van nieuwe vormen van gemeenschap… De fundamentele psychologische waarheid kennende dat het leven zonder enig gevoel van lidmaatschap van een grotere orde voor de meeste mensen onverdraaglijk is, richten de leiders van de totale staat hun energie dus niet alleen op de vernietiging van de oude orde, maar ook op de vervaardiging van de nieuwe.” – Robert Nisbet, Community and Power
In de 19e en 20e eeuw hielpen veel intellectuelen de staat bij zijn pogingen om traditionele gemeenschapsverbanden te ontmantelen door te stellen dat instellingen zoals de kerk en het gezin verouderd, achterhaald en onderdrukkend waren. Friedrich Nietzsche viel de gemeenschap van de Christelijke Kerk aan en noemde het “de grootste van alle denkbare corrupties.” Erbert Marcuse, lid van de Frankfurter Schule der Kritische Theorie, sloot zich aan bij de groeiende stemmen van het 20e-eeuwse radicale feminisme door te stellen dat de gemeenschap van het gezin een patriarchaal systeem van onderdrukking was. Wat deze moderne beeldenstormers motiveerde was het idee dat traditionele gemeenschappen en instellingen de vrijheid van de mens om zich autonoom te ontwikkelen beperkten, of zoals Ross Douthat het uitlegt:
“Als sociale instellingen zouden deze [gemeenschaps]verbanden worden aangevallen als inhumaan, irrationeel, patriarchaal en tiranniek; als bronnen van klinische en economische macht zouden ze worden afgedaan als achterhaald, verdeeld en inefficiënt. In plaats van een web van elkaar overlappende gemeenschappen en concurrerende autoriteiten, wilde het liberale Westen een samenleving opbouwen van zelfvoorzienende, bevrijde individuen…” – Ross Douthat, Introduction to Community and Power
Wat deze intellectuele beeldenstormers niet voorzagen is dat de meeste mensen niet zelfvoorzienend of mentaal sterk genoeg zijn om vrijheid te omarmen als ze geen betrokkenheid hebben bij de gemeenschap en geen gevoel van sociale saamhorigheid. De ontmanteling van traditionele gemeenschapsverbanden heeft veel mensen de sociale banden ontnomen die hun leven zin en vreugde geven. Bovendien heeft deze zogenaamde “bevrijding” van de gemeenschappelijke banden uit het verleden veel mensen sociaal geïsoleerd, angstig, vervreemd en zonder doel achtergelaten. Zijn sociale atomisering werd tot het uiterste gedreven in de eerste jaren van de jaren 2020, toen individuen, van wie de meesten toch al geen sterk gemeenschapsgevoel hadden, gedwongen werden zich te isoleren in een mate die nog nooit eerder in de hele samenleving was voorgekomen. De geschiedenis laat zien dat wanneer sociale atomisering en isolatie onnatuurlijke niveaus bereiken, dit het fenomeen enantiodromie in gang zet. De wet van de enantiodromie, geformuleerd door de Presocratische filosoof Heraclitus, stelt dat wanneer een individu of samenleving te eenzijdig of buitensporig is op een belangrijke manier, er vroeg of laat een tegenreactie naar het tegenovergestelde extreme zal optreden. In overeenstemming met deze wet veroorzaakt extreme sociale atomisering een zwaai naar het tegenovergestelde, extreem collectivisme. Terwijl de meeste traditionele vormen van gemeenschap zijn vernietigd, speelt dit extreme collectivisme zich in de moderne tijd af in het politieke domein, waar individuen proberen hun behoeften te vervullen door fervente aanhangers en deelnemers te worden van de politieke gemeenschap van de staat. Of zoals Ross Douthat schrijft:
“De mens is een sociaal wezen, en zijn verlangen naar gemeenschap zal niet worden ontkend… En als hij die gemeenschap niet kan vinden op menselijke schaal, dan zal hij het zoeken op een onmenselijke schaal – in de totale gemeenschap van de totaliserende staat.” – Ross Douthat, Introduction to Community and Power
Dat de moderne mens, in zijn sociale isolement, zijn verlangen naar gemeenschap probeert te bevredigen door een diepe emotionele en psychologische band te vormen met de politieke gemeenschap van de staat, wordt duidelijk als we kijken naar de geschiedenissen van het totalitarisme in de 20e eeuw.
In haar boek The Origins of Totalitarianism merkt Hannah Arendt het nauwe verband op tussen sociaal isolement en de opkomst van het totalitarisme in de 20e eeuw. Ze schreef:
“Wat mensen voorbereidt op totalitaire overheersing in de niet-totalitaire wereld is het feit dat eenzaamheid, ooit een randervaring die meestal werd geleden in bepaalde marginale sociale omstandigheden zoals ouderdom, een alledaagse ervaring is geworden van de steeds groter wordende massa’s van onze eeuw.” – Hannah Arendt, The Origins of Totalitarianism
Hitler zag in dat een gebrek aan gemeenschap een leegte van sociaal isolement creëert die kan worden opgevuld door een sterke leider en een sterke staat. Daarom onderdrukte en coöpteerde hij, toen hij aan de macht was, onafhankelijke verenigingen zoals vakbonden, jeugdgroepen en andere culturele organisaties en verving hij lokale gemeentehuisbijeenkomsten door massale politieke bijeenkomsten. In Mein Kampf schreef Hitler dat:
“De massabijeenkomst is noodzakelijk, al was het alleen maar omdat het individu dat zich aansluit bij een nieuwe beweging zich eenzaam voelt en gemakkelijk gegrepen wordt door de angst om alleen te zijn, daarin voor het eerst het beeld krijgt van een grote gemeenschap, iets dat op de meeste mensen een versterkend effect heeft.” – Adolf Hitler, Mein Kampf
Op een vergelijkbare manier heeft de aantrekkingskracht die het communisme in de 20e eeuw op miljoenen mensen uitoefende, en nog steeds op velen uitoefent, minder te maken met de ideologie dan met het gemeenschapsgevoel dat het zijn aanhangers biedt. Of zoals Nisbet het uitlegt:
“Voor een groot aantal mensen biedt het marxisme status, erbij horen, lidmaatschap en een coherent moreel perspectief. Wat doet het ertoe en wat zijn de empirische en logische weerleggingen van een groot aantal critici relevant ten opzichte van de spirituele eigenschappen die Marx miljoenen mensen biedt?” – Robert Nisbet, Community and Power
Als de kankerachtige groei van de moderne staat, evenals fascisme, communisme en totalitarisme, producten zijn van de misplaatste zoektocht van de sociaal geatomiseerde massa naar gemeenschap, dan is wat westerse samenlevingen wanhopig nodig hebben een opleving van kleinschaliger gemeenschapsverbanden. Of zoals Nisbett schrijft in de zoektocht naar gemeenschap:
“Het is niet de heropleving van oude gemeenschappen waar het boek in zekere zin voor pleit; het is de vestiging van nieuwe vormen: vormen die relevant zijn voor het hedendaagse leven en denken… Vandaar de oproep… voor wat ik een nieuwe laissez faire noem, één waarbinnen groepen, verenigingen en gemeenschappen zouden floreren en die door hun vitaliteit effectieve barrières zouden vormen voor verdere verspreiding van unitaire, gecentraliseerde, politieke macht.” – Robert Nisbet, Community and Power
Een diverse veelheid aan autonome sociale groepen en verenigingen helpt het individu zijn potentieel te maximaliseren door de gemeenschappelijke steun en veiligheid te bieden die een individu nodig heeft om de uitdagingen van het leven aan te gaan. Bovendien is het meestal pas wanneer de mens zich veilig voelt binnen een gemeenschap, dat hij de gevaarlijke taak op zich neemt om zichzelf te individualiseren en zijn eigenzinnige kant te cultiveren. “… geen enkele opvatting van individualiteit is adequaat die geen rekening houdt met de talloze banden die het individu normaal gesproken van geboorte tot dood met anderen verbindt…”, legt Nisbett uit. Of zoals Carl Jung schrijft:
“Individuatie is alleen mogelijk met mensen, door mensen. Je moet beseffen dat je een schakel bent in een ketting, dat je geen elektron bent dat ergens in de ruimte hangt of doelloos door de kosmos zweeft.” – Carl Jung, Zarathustra Seminar
Als de moderne mens sociaal geïsoleerd en vervreemd blijft, en toestaat dat de staat hem scheidt en anderen van hem verwijdert, dan zal niet alleen individuatie buiten zijn bereik blijven, maar zullen velen blijven zoeken naar gemeenschap in de totaliserende staat, en zo medeplichtig zijn aan hun eigen slavernij. Met betrekking tot de man wiens leven zinloos is door een gebrek aan sociale connecties, schreef Carl Jung dat:
“… hij al op weg is naar staatsslavernij en, zonder het te weten of te willen, haar proseliet is geworden.” – Carl Jung, The Undiscovered Self
Of zoals Nisbett concludeert:
“Totalitarisme is een ideologie van nihilisme. Maar nihilisme is niet genoeg. Geen enkele krachtige sociale beweging kan alleen in negatieve termen worden verklaard. Er is altijd het positieve doel.. .We zouden de essentie van de totale staat moeten missen als we er geen elementen in zouden zien die ten diepste bevestigend zijn. De buitengewone prestaties van het totalitarisme in de twintigste eeuw zouden onverklaarbaar zijn zonder de immense, brandende aantrekkingskracht die het uitoefent op massa’s individuen die hun vertrouwde wortels van lidmaatschap en geloof hebben verloren of zijn weggenomen.” – Robert Nisbet, Community and Power
