Het Westen vernietigde meer dan een halve eeuw samenwerking in de energiesector en heeft geen enkel betaalbaar vooruitzicht in het verschiet
april 2, 2023 4047 12
© Ivan Radic (CC BY 2.0)
De Europese
Unie heeft de eerste acute fase van haar huidige energiecrisis overleefd, maar
ze is nog niet voorbij – en het is onwaarschijnlijk dat de consumenten hun
rekeningen ooit weer zo laag zullen zien, schrijft Tyler Kay.
De aardgasprijs in Europa staat op het laagste punt in 18 maanden – lager dan vóór de militaire operatie in Oekraïne die de EU ertoe aanzette zich los te maken van de Russische leveringen. Dit is te danken aan een combinatie van een dalende vraag aan het einde van de winter, een groter aanbod van vuilere alternatieven – zoals steenkool – en enorme bedragen die zijn gestoken in het aanvullen van EU-opslagfaciliteiten met gas uit andere bronnen.
Maar de crisis heeft zijn tol geëist, waardoor de inflatie tot ongekende
hoogten is gestegen in bijna 50 jaar en de consumenten en bedrijven van het
blok in een wurggreep worden gehouden. Het belangrijkste is dat de ongekende
sancties tegen Rusland, de belangrijkste leverancier van betaalbare energie, in
combinatie met de sabotage van de Nord Stream-gaspijpleidingen, de meest
betrouwbare energiepartner van de EU onherroepelijk van zich heeft vervreemd.
Eenvoudig gezegd: de Russische energie verdwijnt uit West-Europa.
Vervangen zal niet gemakkelijk zijn en Moskou terugbrengen naar de tafel
van de energiezekerheid zal bijna onmogelijk zijn. De Russische minister van
Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov maakte dit vorig jaar duidelijk toen hij de
diplomatieke situatie besprak: “Het is geen verrassing dat deze betrekkingen vandaag afwezig zijn. Maar
we zijn nooit afgesloten. Ik zeg alleen dat we de Verenigde Staten of de
Europese Unie nooit meer zullen vertrouwen.”
Het sleutelwoord hier is “vertrouwen” en het is geen dubbelzinnige
diplomatieke taal. Rationele mensen begrijpen het belang van vertrouwen.
Een vertrouwenscrisis
Dit brengt ons bij de huidige crisis in West-Europa. De EU is een
netto-importeur van zowel fossiele als nucleaire brandstoffen, en dat al
tientallen jaren lang. Rusland levert sinds de jaren zestig en zeventig grote
hoeveelheden olie, gas en aardolieproducten in het kader van overeenkomsten die
voor het eerst tussen het Westen en de Sovjet-Unie werden gesloten. Moskou
heeft het grootste deel van de voorraden van de USSR geërfd en is een
energiegrootmacht.
In 2020 stond de Russische olie- en gasproductie op de tweede plaats in
de wereld volgens het verslag van 2021 van het Internationaal Energieagentschap
over de belangrijkste energiestatistieken in de wereld. Rusland staat op de
zesde plaats wat betreft de productie van steenkool en in de top tien van
gedolven uranium. Volgens de Europese
Raad is Rusland goed voor ongeveer de helft van alle
gasinvoer in de EU tot juni 2021. Noorwegen is het enige andere Europese land
dat de top 15 haalt wat betreft gas- (8) en olieproductie (11).
De EU-lidstaten staan voor de grote uitdaging om de Russische energie,
die niet volledig zal stoppen, maar wel in volume afneemt, te vervangen. Voor
olie zal de taak niet zo moeilijk zijn, aangezien er een overvloed aan
olieproducenten in de wereld is die aan de vraag kunnen voldoen, terwijl
Russische olie zijn weg naar andere markten zal vinden.
Gas is problematischer en wel om verschillende redenen. Ten eerste is
het transport van gas moeilijker en duurder. De enige economische manier om gas
over zee te vervoeren is het om te zetten in vloeibaar aardgas (LNG) door het
in te vriezen. Dit systeem vereist een speciale terminal op de plaats van
herkomst om het gas in te vriezen en een andere op de plaats van bestemming om
het weer om te zetten in bruikbaar gas. Dit verhoogt de kosten aanzienlijk, tot
wel 40% meer
dan de prijs voor gas uit pijpleidingen, en zelfs meer wanneer
de vraag het grootst is. De bouw van deze speciale faciliteiten kost tijd en
veel kapitaal.
Pijpleidinggas vereist daarentegen een investering in de aanleg en het
onderhoud van een netwerk van de oorsprong naar de bestemming. Hoe groter de
afstand, hoe hoger de kosten voor aanleg en onderhoud. Toch zijn pijpleidingen
in vergelijking met LNG-terminals veel kosteneffectiever en winstgevender, mits
je een gegarandeerde afnemer hebt aan de ontvangende kant.
Hier komt het vertrouwensprobleem van de EU om de hoek kijken.
De Sovjet-Unie, en daarna Rusland, hebben het kapitaal uitgetrokken om
de nodige pijpleidinginfrastructuur aan te leggen om gas naar het Westen te
transporteren. In het begin werd de energie verhandeld voor technologie en
hoogwaardige materialen zoals Duits staal, compressoren en machines die werden
gebruikt bij de aanleg en het onderhoud van de pijpleidingen. Het was een
win/win-scenario voor de partners, maar toch begon het langzaam en ontwikkelde
het zich in de loop van de tijd – tientallen jaren.
De West-Europeanen en de Sovjets bouwden dat vertrouwen elk jaar laagje
voor laagje uit, waardoor er meer handel kwam tussen de twee tegenstanders van
de Koude Oorlog. Auteur Per Högselius beschrijft de ontwikkeling van deze
relatie in zijn boek “Red Gas: Russia and the Origins of European Energy
Dependence”, en hij merkt op hoe beide partijen ijverig werkten om hun
verplichtingen tegenover de ander na te komen. Elk van de partners werd deels
gedreven door ideologische trots, en in het geval van de Sovjet-Unie werden
soms zelfs binnenlandse behoeften opgeofferd om aan de gasleveringen te
voldoen.
Hoewel Högselius een enigszins cynische kijk heeft op de groeiende
energieafhankelijkheid van de EU, blijkt uit een evenwichtiger beoordeling dat
het Westen en het Oosten een partnerschap begonnen te ontwikkelen op basis van
vertrouwen en wederzijds voordeel – een partnerschap dat de vijandigheden van
de Koude Oorlog oversteeg.
Die relatie hield vijftig jaar stand en duurde voort na het uiteenvallen
van de Sovjet-Unie. Rusland bleef zijn verplichtingen tegenover zijn westerse
partners bijna zonder mankeren nakomen. Ironisch genoeg vond de enige
onderbreking van de gasleveringen tot nu toe plaats in de winter van 2008-2009,
toen de pas verkozen regering van de Oranje Revolutie in Oekraïne
voor korte tijd de gaslevering stopzette en de leveringen
aan zijn Europese buren afsloot als gevolg van een geschil met Gazprom over
levering en betaling.
De handelsrelatie tussen Rusland en zijn West-Europese partners
doorstond talloze politieke stormen, sociale omwentelingen en grenswijzigingen,
en zag de ontwikkeling van een gasnetwerk waarmee alleen het uitgebreide
pijpleidingsysteem in de VS kan wedijveren.
De wederzijdse investeringen in de verschillende pijpleidingnetwerken,
waaronder Nord Stream 1 en 2, zijn gigantisch en omvatten opdrachtgevers en
actoren in heel Eurazië.
Huishoudens en bedrijven in de EU kregen betaalbare energie en de
Russische energiebedrijven groeiden samen met de belastinginkomsten van de
overheid. Vervolgens trokken westerse leiders in de EU en de VS ten strijde
tegen de economie van Moskou.
Er zou een apart artikel kunnen worden geschreven, misschien zelfs een
boek, over de herculesmaatregelen die de EU en de VS hebben genomen om de
Russische energieleveranties aan West-Europa te verminderen en te elimineren,
maar de bureaucratische oorlog begon in
de jaren 2000 en heeft geleid tot waar we nu zijn.
In het kort begon de EU met een reeks wijzigingen in de regelgeving
onder de naam “energiepakketten” (klinkt bekend?) met als verklaard doel de gassector in het blok
concurrerender te maken. Het belangrijkste probleem met het grootste deel van
deze aanpak was het gebrek aan significante concurrentie van andere
gasproducenten, wat betekent dat de meeste van deze hervormingen gericht waren
op en te maken hadden met Russisch gas.
Russische bedrijven deden verschillende pogingen om Oekraïne als
doorvoerland te omzeilen, omdat Kiev bleef bewijzen dat het een onbetrouwbare
partner was. Zowel corruptie als de slechte economische prestaties van het land
werkten diefstal van doorvoergas in de hand (zoals in 2008-2009). De EU
(aangemoedigd door de VS) stopte of vertraagde verschillende initiatieven zoals
South Stream (door de Zwarte Zee) en de Nord Stream-pijpleidingen, die werden
geplaagd door vertragingen op grond van “milieueffecten”.
In 2014, na de staatsgreep van Maidan in Kiev, kreeg Rusland sancties
opgelegd voor zijn olie- en gassector als reactie op de herinvoering van de
Krim.
Waar blijft de EU-bevolking dan?
Hoe gaat de EU die stroom grondstoffen tegen betaalbare prijzen
vervangen? Het korte antwoord is: dat gebeurt niet. De talrijke
sanctiepakketten tegen de Russische energiesector, de regelrechte diefstal van
Russische activa en deelnemingen binnen het westerse financiële kader, en de
“mysterieuze” vernietiging van de Nord Stream-pijpleidingen met een volledig
ondoorzichtig onderzoek door Denemarken, Zweden en Duitsland hebben het
vertrouwen – zowel het bestaande als het potentiële – verminderd, zo niet
weggevaagd.
De meeste berichtgeving is uitsluitend gericht op de economische
gevolgen, zoals de piek in de energieprijzen in de EU en de inflatoire
druk die dit heeft uitgeoefend op het op de markt brengen van goederen,
waardoor de uitdagingen van de consumenten zijn toegenomen. Ondertussen werden
mensen in de hele EU aangemoedigd om “de buikriem aan te trekken” en
Oekraïne te steunen door midden in de winter de verwarming lager te zetten.
Duitse fabrieken gingen failliet, Britse
pubs werden gesloten, gezinnen hadden moeite om hun huizen
te verwarmen en de leiders van de VS en de EU gaven Rusland de schuld.
De prijsplafonds voor olie en olieproducten hebben de Russische
economie niet verwoest en de EU-burgers benadeeld door
hogere prijzen, maar de reputatie van het blok als betrouwbare handelspartner
heeft grotere schade opgelopen.
In reactie op de maatregelen van de VS, de EU en de G7 tegen Rusland
zijn in de OPEC+
landen en het mineraalrijke Mondiale Zuiden de wenkbrauwen
gefronst. Het voornaamste gevolg van de anti-Russische maatregelen van het
Westen is dat andere handelspartners op hun hoede zijn voor de “op regels
gebaseerde orde”, die snel en onvoorspelbaar kan veranderen. Landen die rijk
zijn aan grondstoffen hebben snel rampenplannen ontwikkeld,
voor het geval ze de volgende keer in het vizier van het Westen komen.
Waar zal de EU in de toekomst haar gas vandaan
halen?
De VS zullen niet genoeg
LNG kunnen verschepen om het verlies van de Russische
gasstromen te compenseren – niet eens in de buurt – en het gas dat de VS wel
levert, zal drie keer of meer zo duur zijn. Volgens energieadviesbureau Timera
Energy in een winterprijsvooruitzicht: “LNG alleen kan niet aan dit volume voldoen, gezien een gebrek aan
nieuwe wereldwijde liquefactiecapaciteit op de korte termijn, ook in de VS,
beperkte verdere vraagelasticiteit in Azië en Europese beperkingen van de
hervergassingscapaciteit. Daarom zal de Europese vraag moeten dalen.”
Andere landen gaan niet in de rij staan om pijpleidingen van miljarden
dollars aan te leggen om de EU te bevoorraden, wetende dat ze ergens in de
toekomst sancties opgelegd kunnen krijgen of dat de VS de pijpleiding gewoon
geheel kan vernietigen. Ze weten heel goed wat er gebeurt als je ruzie krijgt
met de VS en de NAVO – zie Irak, Libië en Syrië voor voorbeelden.
Deze omstandigheden duwen de EU terug naar steenkool om het gat op te
vullen, waardoor het blok in de tegenovergestelde richting gaat om zijn
ambitieuze doelstellingen inzake schone energie te bereiken. Duitsland, Polen en
Oekraïne (dat overtollige steenkool aan de EU verkoopt)
hebben ter compensatie de productie van de “vuile brandstof” opgevoerd. De
initiatieven van de EU op het gebied van duurzame energie zijn
bewonderenswaardig, maar ondanks enorme
subsidie-injecties van sommige landen zijn ze nog steeds
niet prijsconcurrerend en produceren ze ook niet genoeg consistente energie.
De EU zal deze crisis overleven en uiteindelijk oplossingen vinden, maar
tegen hoge kosten. Het is jammer dat zij een betrouwbare handelspartner had die
de goedkoopste en momenteel schoonste oplossing bood om in haar
energiebehoeften te voorzien. Maar de westerse leiders kozen voor extreme
maatregelen tegen Rusland en hebben nu het point of no return gepasseerd.
Moskou van zijn kant gaat verder. Tijdens zijn recente ontmoeting met de
Chinese president Xi Jinping zei de Russische president Vladimir Poetin dat
bijna alle parameters van de overeenkomst over de nieuwe gaspijpleiding Power
of Siberia 2 zijn geregeld. Volgens de Russische vicepremier Aleksandr Novak
zal de overeenkomst naar verwachting eind dit jaar worden gesloten en zal de
nieuwe pijpleiding 50 miljard kubieke meter extra gas toevoegen aan de
bestaande export die “het Nord
Stream-energienetwerk volledig zal vervangen”.
Vertrouwen is belangrijk. Het is het fundament van het maatschappelijk
middenveld en van samenwerking. Deelnemers aan de samenwerking nemen
beslissingen op basis van de eerdere beslissingen van hun partners, zoals
iedereen die bekend is met de basale speltheorie weet.
Dit is nog belangrijker in de energiesector, omdat er op lange termijn
rendement op investeringen nodig is. Bedrijven moeten weten dat zij een gegarandeerde
afzet en vertrouwen hebben voordat zij tientallen miljarden
investeren in de ontwikkeling van energiebronnen en passende infrastructuur.
Daarom worden contracten voor nieuwe projecten afgesloten in termen van
tientallen jaren en niet van jaren.
Om de langetermijnresultaten van de samenwerking te bereiken, zal de EU
op korte termijn minder optimale beslissingen moeten nemen in de
energierelaties als zij hoopt nieuwe partnerschappen aan te gaan. Helaas
betekent dit dat de burgers van het blok voor de kosten zullen opdraaien totdat
het vertrouwen en de geloofwaardigheid kunnen worden hersteld.
Onmiddellijke oplossingen zullen niet goedkoop zijn, en betaalbare
oplossingen zullen er binnen afzienbare tijd niet komen. Het blok heeft
uiteindelijk de beste energiepartner die het ooit heeft gehad, van zich
afgeschud.
Dus, terwijl veel Europeanen bevriezen en meer van hun zuurverdiende
salaris uitgeven aan energierekeningen, kunnen ze naar de Amerikanen kijken met
hun relatief goedkope verwarming en elektriciteit en hun eigen leiders
met nieuwe verwarmde zwembaden, en hen bedanken voor hun “steun
aan Oekraïne”.
Copyright © 2023 vertaling door
Frontnieuws.
