Minister
van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit). © Belga
HLN ONDERZOEK. Het document dat minister Vandenbroucke nooit zag:
overheid wist in 2020 al dat eigen labo’s 65 miljoen te veel zouden kosten
De verspilling van 65 miljoen euro
belastinggeld aan coronalabo’s die de federale overheid zelf
bouwde, was te vermijden. Dat blijkt uit een overheidsdocument dat HLN kon
inkijken. Bij de start van de labo’s wist men al dat er fors te veel betaald
zou worden. Waarom greep niemand in? Minister van Volksgezondheid Frank
Vandenbroucke (Vooruit) zegt dat hij het document nooit eerder zag.
Jeroen Bossaert 17-10-22, 05:00 Laatste
update: 08:10
Twee jaar geleden
bouwde de federale overheid labo’s om coronatesten te analyseren aan acht
universiteiten verspreid over het land. In november gaat de stekker uit dat
project, maar ondertussen is al duidelijk dat de eindfactuur veel hoger ligt
dan wanneer de overheid de PCR-testen bij bestaande labo’s had laten
analyseren. Berekeningen van het Rijksinstituut voor Ziekte- en
Invaliditeitsverzekering (Riziv) die HLN vorige week naar buiten
bracht, schatten de meerkost op 65 miljoen euro. Die verspilling was
te vermijden, zo blijkt uit een document dat al twee jaar in de mailbox van
verschillende mensen binnen de federale overheid zit en dat deze week ook op
onze redactie belandde.
Vier keer meer
Het gaat om een
Excel-bestand dat gebruikt is door consultants in dienst van de federale
overheid om de kosten van het ‘federale testplatform’ (de officiële naam voor
de acht overheidslabo’s) te berekenen. In dat bestand wordt becijferd hoeveel
budget er voorzien moet worden voor de aankoop van testmachines en
labomateriaal, maar ook voor het personeel. Die kost schatten de consultants in
op ongeveer 1 miljoen euro per zes maanden. Ofwel 2 miljoen euro per jaar voor
ieder labo. Dat is zeer opmerkelijk, want in de contracten die het Riziv en de
FOD Volksgezondheid in opdracht van minister Frank Vandenbroucke (Vooruit)
lieten opmaken wordt de loonkost ingeschat op... 8,64 miljoen euro per jaar.
Dat is vier keer meer. Wie heeft zich zo flagrant misrekend?
Consultants in dienst van de federale overheid in de zomer en het najaar van 2020 gebruikten een Excel-bestand om de kosten voor het federaal testplatform te berekenen. In dat bestand worden ook de loonkosten ingeschat, en die liggen veel lager dan wat de overheid uiteindelijk in het contract met de labo’s liet schrijven. © rv
Alles wijst in de
richting van het Riziv en de FOD Volksgezondheid. Wie de jaarrekeningen van de
private labo’s bekijkt, ziet namelijk dat de consultants een zeer nuchtere
inschatting maakten. Eén van de grootste labo’s in ons land betaalt 12,5
miljoen euro per jaar voor 208 werknemers. Dat is een loonkost van 60.000 euro
per werknemer. In hun Excel-bestand komen de consultants voor de
overheidslabo’s aan hetzelfde bedrag. Toch liet de minister in de contracten
260.000 euro per werknemer inschrijven.
Een rondvraag binnen de sector leert dat zo’n kost volstrekt onrealistisch
is. Zelfs binnen de labo’s van de overheid is men daar eerlijk over. Waarom
greep Vandenbroucke niet in?
Een rondvraag binnen
de sector leert dat zo’n kost volstrekt onrealistisch is. Zelfs binnen de
labo’s van de overheid is men daar eerlijk over. Vorig jaar bekende Bruno
Verhasselt, hoofd van het overheidslabo aan het UZ Gent, bij HLN dat
hij de echte loonkost inschat op zo’n 75.000 euro per werknemer. Dat bedrag
ligt hoger dan wat de consultants ingeschat hebben, maar klimt nog steeds niet
boven de 2,5 miljoen euro per jaar. Wat nog altijd zou betekenen dat de
overheid 6 miljoen euro te veel betaalde per labo. Waarom greep Vandenbroucke
niet in?
‘Onbekend document’
Het antwoord lijkt
eenvoudig: omdat hij het niet wist. “Het document is mij en mijn kabinet
onbekend”, geeft de minister toe. Hij minimaliseert echter het belang ervan.
“Het is een werkdocument dat opgemaakt werd in de zomer van 2020 en dat geen
rol speelde in de onderhandelingen tussen de FOD, het Riziv en de labo’s. Het
is opgemaakt door consultants en niet door mensen van de FOD.” Het klopt dat de
consultants die aan het document werkten in de zomer van 2020 in dienst waren
van ‘Minister van Testen’ Philippe De Backer (Open Vld). Ze maakten deel uit
van de Covid Task Force en kregen de opdracht om het idee van het federaal
testplatform uit te werken. Voor die oefening kregen ze echter hulp van mensen
bij de FOD Volksgezondheid. Op het hoogste niveau.
Het document vermeldt de naam van
Pierre Kerkhofs, de directeur-generaal Leefmilieu van de FOD Volksgezondheid.
De consultants verwijzen naar mailverkeer met Kerkhofs eind augustus 2020
over de kosten die ze aan het berekenen waren.
Zo vermeldt het
document de naam van Pierre Kerkhofs, de directeur-generaal Leefmilieu van de
FOD Volksgezondheid. De consultants verwijzen naar mailverkeer met Kerkhofs
eind augustus 2020 over de kosten die ze aan het berekenen waren. Navraag leert
dat Kerkhofs en andere medewerkers van de FOD gedurende maanden nauw betrokken
waren bij de opzet van het testplatform en vaak contact hadden met de
consultants die het document opstelden.
Veel geld gekost
Toen Vandenbroucke in
oktober van 2020 minister werd, is men verder blijven werken met de consultants
en is men ook het bewuste document blijven gebruiken. Er zijn begin november
zelfs nog mails gestuurd met het bewuste document in bijlage. De consultants
waren toen officieel in dienst op het Corona-commissariaat, maar hadden
frequent contact met mensen van de FOD Volksgezondheid en dat nog tot afgelopen
zomer. Toch heeft niemand binnen de administratie de minister ooit attent
gemaakt op het document en de belangrijke informatie die erin staat. En dat
heeft ontzettend veel geld gekost.
Als de overheid de consultants was gevolgd en de loonkost op 2 miljoen
euro per jaar had ingesteld, dan had dat ‘slechts’ 21 miljoen euro gekost. Dat
is 65 miljoen euro minder dan wat er effectief is betaald.
Op 2 jaar tijd is
ruim 86 miljoen euro betaald aan de labo’s voor de lonen van de werknemers en
de algemene werking. Als de overheid de consultants was gevolgd en de loonkost
op 2 miljoen euro per jaar had ingesteld, dan had dat ‘slechts’ 21 miljoen euro
gekost. Dat is 65 miljoen euro minder en komt overeen met het bedrag dat de
overheid volgens het Riziv verspilde.
‘Billijk bedrag’
Vandenbroucke zegt
dat zijn diensten in het najaar van 2020 een eigen berekening van de loonkost
hebben gemaakt. Die blijft hij voorlopig verdedigen. “De consultants hebben
geen rol gespeeld in de discussie over inzet van personeel en hun berekening is
onvolledig.” De minister zegt dat het Riziv simpelweg de kost die de andere
labo’s mochten aanrekenen voor een PCR-test heeft behouden voor het federaal
platform. Dat was in 2020 ongeveer 47 euro per test. Volgens het Riziv en de
FOD zou 12 euro daarvan noodzakelijk geweest zijn om het personeel te betalen.
“Dat bedrag werd als billijk beschouwd”, zegt Vandenbroucke. De kost die de
consultants hadden berekend was... 3 euro per test. Wat meteen ook aangeeft dat
eigenlijk alle labo’s in België te veel geld kregen voor hun coronatesten.
Bij de ondertekening
van de contracten waren alle overheidslabo’s verzekerd van 8,64 miljoen euro
inkomsten op jaarbasis. Terwijl hun werkelijke loonkost naar alle waarschijnlijkheid
niet meer dan 3 miljoen euro is geweest.
De berekening van de
overheid is echter het lucratiefst geweest voor de universitaire labo’s, want
zij kregen de vergoeding voor hun loonkost ongeacht het aantal testen dat ze
uitvoerden. Dat was zo afgesproken. In ruil wou Vandenbroucke dat de labo’s
paraat stonden voor 7.000 testen per dag. Bij de ondertekening van de
contracten waren alle labo’s op die manier verzekerd van 8,64 miljoen euro
inkomsten op jaarbasis. Terwijl hun werkelijke loonkost naar alle waarschijnlijkheid
niet meer dan 2,5 miljoen euro is geweest. Na één jaar heeft Vandenbroucke
weliswaar de vaste vergoeding voor het personeel verminderd, maar dat heeft
amper effect gehad op de winstmarge van de labo’s. Want in ruil voor de
verlaging van hun vergoeding mochten ze hun personeel afbouwen.
Was het nu 22, 35 of 40?
Het is bovendien nog
steeds onduidelijk hoeveel personeel de labo’s echt hebben ingeschakeld.
Onderzoek van HLN toonde vorig jaar al aan de labo’s vrij spel hadden. Het UZ
Antwerpen had aanvankelijk 22 mensen in dienst om paraat te staan voor 7.000
testen per dag. Bij het UZ Gent had men daar 40 mensen voor nodig en bij het UZ
Leuven 35. Het maakt dat de werkelijke loonkost zeer hard verschilde van labo
tot labo. Dat is nooit verder onderzocht door Vandenbroucke of de FOD
Volksgezondheid.
Ondanks de nieuwe
informatie ziet de minister geen aanleiding voor een doorlichting. We stelden
hem de vraag of hij vindt dat de FOD Volksgezondheid en het Riziv in de fout
zijn gegaan, maar de minister gaf geen antwoord.
Ondanks de nieuwe
informatie ziet de minister geen aanleiding voor een doorlichting om te bepalen
hoeveel winst de universitaire labo’s echt hebben gemaakt. We stelden hem ook
de vraag of hij vindt dat de FOD Volksgezondheid en het Riziv in de fout zijn
gegaan door de loonkost zo hoog in te schatten, maar de minister gaf daarop
geen antwoord. Vorige week - na publicatie van de duizelingwekkende eindfactuur
- besliste hij wel om consultants in te schakelen die moeten nagaan wat de
“werkelijke kosten” van PCR-testen zijn geweest tijdens de coronacrisis. In
principe kan hij zich die moeite en dat geld besparen: quasi alle informatie
staat in het document dat we hem vorige week bezorgden. En dat twee jaar lang
ergens in een schuif lag.
Dit is het eerste tabblad van
Excel-bestand dat consultants in dienst van de federale overheid in de zomer en
het najaar van 2020 gebruikten om de kosten voor het federaal testplatform te
berekenen. In het vierde tabblad worden de loonkosten ingeschat, en die liggen
veel lager dan wat de overheid uiteindelijk in het contract met de labo’s liet
schrijven. © RV
