AfD-kopstuk Björn Höcke tijdens een "Future
for Germany"-evenement in Thüringen. © Getty
gisteren om 17:07Bijgewerkt op: g12/06/2023 om
17:07
Met scores
tot 20 procent doet de Duitse radicaal-rechtse partij Alternative für
Deutschland (AfD) het beter dan ooit in de peilingen. Wat is er aan de hand?
Twee traditionele partijen
met scores ruim boven de 20 procent en radicaal-rechts dat met moeite de kaap
van de 10 procent rondt: tot voor kort leek Duitsland nog een politiek
anachronisme.
Maar kijk, volgens de
recentste opiniepeilingen lijkt aan die nog vrij grote Duitse politieke stabiliteit
een einde te komen. Zo zette een peiling van het adviesbureau Yougov de AfD op
20 procent. Dat is een verdubbeling van de score die de partij liet optekenen
bij de laatste verkiezing in 2021. In deze peiling wipt de AfD ook over de SPD
van bondskanselier Olaf Scholz. Van de bijna 26 procent bij de laatste
verkiezing zou zijn partij nog 19 procent overhouden. Zijn twee
coalitiepartners mogen zich ook zorgen maken. De Groenen houden met 13 procent
nog min of meer stand, maar de liberalen zakken weg tot aan de rand van de
kiesdrempel.
Een dergelijke volatiliteit
is voor de Duitsers relatief nieuw. Decennialang werd het Duitse politieke
landschap gedomineerd door CDU/CSU en SPD, aan het begin van deze eeuw samen
nog goed voor 70 procent van de stemmen. Dat hier in 2021 ‘maar’ 50 procent van
overbleef, was in belangrijke mate te verklaren door de opmars van de Groenen,
toen goed voor net geen 15 procent. Over de 10 procent voor de AfD leken de
traditionele partijen zich niet echt zorgen te hoeven maken. Die partij leek
haar hoogtepunt (12,6 procent) te hebben beleefd in 2017, kort na de
vluchtelingencrisis. Haar kiezers moest je vooral zoeken bij minder welvarende
Oost-Duitsers. In het meer welvarende West-Duitsland scoorde de partij veel
minder. Bovendien, zo ging de redenering, waren rechts-radicale ideeën hier na
de Tweede Wereldoorlog op veel efficiëntere wijze bestreden.
Die verklaringen lijken hun
beste tijd te hebben gehad. Zeker, in de oostelijke deelstaten doet de AfD het
nog altijd aanzienlijk beter. Volgens een recente peiling zou vandaag liefst 32
procent van de Oost-Duitsers voor de AfD stemmen. Hun aandeel in het landelijke
succes van de partij dient evenwel gerelativeerd. Van de 83 miljoen Duitsers
wonen er maar 12,5 miljoen in de ‘nieuwe’, oostelijke deelstaten. ‘Er wonen
meer stemgerechtigden in Noordrijn-Westfalen (de meest bevolkte westelijke
deelstaat, nvdr.) dan in de nieuwe deelstaten’, zo merkte politicoloog
Karl-Rudolf Korte vorige week op in Die Zeit.
‘Putin-Versteher’
Voor de plotse opmars van
de AfD geeft Korte in het interview twee verklaringen. De eerste is wat hij
noemt ‘de klimaatcrisis in de eigen
verwarmingskelder.’ Daarmee doelt Korte op een fel gecontesteerde wet die
eigenaars van woningen vanaf volgend jaar wil verplichten om bij vervanging van hun olie- of gasketel over te
schakelen op een niet-fossiel systeem. Over die wet is binnen de coalitie
grote onenigheid. Die onenigheid zou, in combinatie met het ontbreken van
alternatieven, voor grote onzekerheid zorgen. ‘En de AfD profiteert van angst,’
stelt Korte, ‘vooral wanneer die angst zich afspeelt in de private sfeer.’
Een andere bepalende factor
is volgens de politicoloog de oorlog in Oekraïne. Die oorlog verdeelt Duitsland
in twee kampen. Tegenover het pro-Oekraïense kamp, waartoe onder meer de groene
minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock behoort, staan de
zogenaamde Putin-Versteher, een kamp dat goede relaties met Rusland
wil bewaren en waar de AfD zich geregeld tegenaan schurkt. Daarbij komt dat
deze oorlog ervoor zorgt dat ook hét AfD-thema – migratie – helemaal terug is. Duitsland ving al meer dan 1 miljoen
Oekraïense vluchtelingen op.
Voor kanselier Olaf Scholz
en zijn regering zijn het twee bijzonder lastige kwesties. Neem de
klimaattransitie. Volgens een barometer van de Duitse zender ZDF vindt 34 procent van de Duitsers dat de
klimaattransitie te snel gaat. 42 procent vindt precies het omgekeerde: het
gaat allemaal te traag.
Volgens Stefan Aust,
monument van de Duitse journalistiek en vandaag uitgever van de conservatieve
krant Die Welt, is het succes van de AfD eenvoudig te verklaren. In
een gesprek met zijn krant stelt hij dat de
twee traditionele partijen te vaak achter de Groenen lopen. ‘De Groenen
bepalen in de regering de toon. Dat is het wezenlijke punt. De SPD heeft
daardoor het contact met de kiezers verloren. (…) En dat geldt in zekere mate
ook voor de CDU. Ze nemen de belangen
van de bevolking niet ernstig. Dan mag het niet verbazen dat die bevolking
niet gaat stemmen, of op een problematische partij als de AfD stemt.’
Hoge scores voor AfD: waarom Duitsland naar radicaal-rechts rukt (knack.be)
