Ondanks geruststellende verklaringen
zijn black-outs volgende winter niet uitgesloten.
Illustratie: Shutterstock
Lode Goukens Pal.be
13 maart 2025De gascentrales die de sluiting van de kerncentrales moesten opvangen,
raken niet tijdig klaar. Volgens Bert Wollants (N-VA) nam de
vorige minister van Energie, Tinne Van der Straeten (Groen),
onverantwoorde risico’s. Verschillende Kamerleden eisen een onderzoek.
Ondertussen blijven huishoudens en bedrijven onzeker over de stroombevoorrading
voor de komende winters.
Tijdens de Kamercommissie Energie op dinsdag 11 maart bleek dat de
nieuwe gascentrales, die volgens voormalig minister Van der Straeten de
sluiting van de kerncentrales moesten compenseren, niet tijdig gebouwd en
aangesloten raken. Dit is een ernstig probleem, aangezien er volgende winter
mogelijk onvoldoende stroom zal zijn.
Bovendien is er nog altijd geen definitieve zekerheid over de verlenging
van meer dan twee kernreactoren. De wet die deze verlenging moet regelen, is
nog steeds niet afgerond. Nochtans beweerden Van der Straeten, hoogspanningsnetbeheerder
Elia en betrokken energiebedrijven afgelopen mei – enkele weken voor de
verkiezingen – dat alles in orde zou komen. Dat blijkt nu niet te kloppen.
Het gaat om twee gascentrales: eentje van Engie in Flémalle en een
andere van Luminus in Seraing. Vooral die laatste, een zogenaamde
“CRM-gascentrale”, vormt een probleem. Energiebedrijven kregen subsidies en
gegarandeerde prijzen via het CRM-veilingsysteem, georganiseerd door Elia voor
de minister van Energie.
Het CRM-mechanisme en de gevolgen
CRM staat voor Capacity Remuneration Mechanism. Het principe was
eenvoudig: bedrijven beloofden stroom te leveren via Elia’s
hoogspanningsnetwerk en dienden hun methode en prijs in. In ruil kregen ze
subsidies en een gegarandeerde prijs voor de geproduceerde stroom. Dit systeem
moest de gegarandeerde prijs zo laag mogelijk houden.
Veel bedrijven namen deel aan de CRM-veiling. Een jaar voor de start van
de leveringsperiode volgde een definitieve veiling. Vorig jaar gebeurde dit
voor het eerst, maar sommige bedrijven moesten zich terugtrekken, onder andere
door het ontbreken van omgevingsvergunningen. Dit was onder meer het geval door
beslissingen van toenmalig Vlaams minister van Energie en Omgeving Zuhal Demir
(N-VA).
Voor de bedrijven die niet afhaakten, ontstonden er andere problemen. Zo
leverden oude straalmotoren van Engie deze winter dure stroom, wat huishoudens
merkten op hun energierekening. Bovendien kregen gasgestookte centrales, die
veel CO2 uitstoten, veel kritiek. Een groene minister die kerncentrales sluit
en gascentrales met subsidies laat bouwen, was voor velen een brug te ver. Maar
Van der Straeten wist zelf ook dat hernieuwbare energie niet altijd betrouwbaar
was. Tijdens periodes van weinig zon en wind – de zogenaamde Dunkelflaute –
moesten de gesubsidieerde straalmotoren al meteen stroom produceren, wat hen
bijzonder lucratief maakte.
Het CRM-systeem was bedoeld om toekomstige stroomcapaciteit te
garanderen. Bedrijven die capaciteit konden garanderen voor een specifieke
periode (bijvoorbeeld winter 2025-2026) kregen financiële steun van de
overheid, bovenop hun elektriciteitsinkomsten. Wel moesten ze een deel van hun
inkomsten terugbetalen als de stroomprijs hoger werd dan de gegarandeerde
prijs.
Vertragingen en boetes
Tijdens de Commissie Energie werd duidelijk dat vooral de gascentrale
van Luminus in Seraing ernstige vertraging oploopt. Dit komt door problemen met
de aansluiting door Elia. Uitbater Luminus riskeert hierdoor een boete.
De federale overheid subsidieert de nieuwe gascentrales met aanzienlijke
bedragen. Over een periode van 15 jaar ontvangen ze elk ongeveer 900 miljoen
euro. Niet-naleving van afspraken leidt tot boetes, maar onduidelijk blijft hoe
hoog die zullen zijn. De gascentrale moet op 1 november 2025 klaar zijn om de
stroombevoorrading te verzekeren en op 1 december operationeel zijn. Dit is al
laat, zeker als het voor die tijd begint te vriezen. Luminus meldde op 24
februari echter dat de centrale pas op 31 januari 2026 stroom zal leveren –
minstens twee maanden later.
Reacties en toekomstperspectieven
De nieuwe federale minister van Energie, Mathieu Bihet (MR), moest
uitleg geven in de Commissie Energie. Bert Wollants (N-VA) bekritiseerde het
bestaande beleid vanwege “de onverantwoorde risico’s die uw voorganger nam” en
eiste een onderzoek.
Wollants stelde ook vragen over de bevoorradingszekerheid en de rol van
Elia in de vertragingen en de oplopende kosten. Hij eist een grondig onderzoek
naar Elia’s verantwoordelijkheid.
Bihet bleef voorzichtig in zijn antwoorden. Hij erkende op 24 februari
vernomen te hebben dat de gascentrale in Seraing niet op tijd klaar zal zijn.
Toch ziet hij hierin geen probleem, dankzij de verlenging van kernreactoren en
de Franse kerncentrale in Flamanville. De derde reactor van Flamanville, sinds
december 2025 operationeel, heeft een capaciteit van 1,65 GW en zou de
Belgische bevoorrading in de winter van 2025-2026 moeten verzekeren.
Over mogelijke sancties of boetes voor Luminus bleef Bihet vaag. Hij
stelde dat de exploitant verantwoordelijk is en dat Elia onder toezicht van de CREG
de contractuele voorwaarden moet controleren en boetes moet opleggen indien
nodig. Hij wees ook op beperkingen door lokale overheden, zoals de
PS-burgemeester van Seraing, die eiste dat hoogspanningskabels ondergronds
worden aangelegd.
Een nieuw orgaan voor
energiebevoorrading
De stijgende kosten van Elia kwamen nauwelijks aan bod. Nochtans worden
alle subsidies en prijsgaranties doorgerekend in de nettarieven, wat burgers
direct raakt. Bihet verwees hiervoor naar de CREG, de federale
energieregulator, en stelde dat elk initiatief voorbarig was.
Nochtans voorziet het regeerakkoord in de oprichting van een Hoge Raad
voor de Energiebevoorrading. Dit orgaan moet de regering onafhankelijk
adviseren, zonder inmenging van Elia, Fluvius, Engie en andere betrokken
partijen. De minister beloofde dat de tekst over de oprichting van deze raad
aan de Kamer zal worden voorgelegd zodra er een akkoord is binnen de regering.
Dit nieuwe orgaan zal meteen werk hebben. De gascentrale in Seraing was
essentieel voor de bevoorrading na de sluiting van de zeven Belgische
kernreactoren. Volgens de CREG is er echter geen gevaar, omdat Doel 4 en
Tihange 3 worden verlengd. Engie-Electrabel heeft immers een contract
ondertekend waarin staat dat beide reactoren eind 2025 operationeel zullen
zijn. Dit brengt echter een andere uitdaging met zich mee: vóór verlenging
zullen de reactoren buiten gebruik zijn voor groot onderhoud, wat betekent dat
België in 2025 maandenlang geen enkele kernreactor zal hebben die stroom
produceert.
De oprichting van de Hoge Raad voor de Energiebevoorrading wijst erop
dat velen Elia niet langer vertrouwen. Dat Elia nu beweert dat er komende
winter geen bevoorradingsprobleem is, roept vragen op over de betrouwbaarheid
van hun voorspellingen. Zeker omdat Elia tegelijkertijd waarschuwt dat er
in de winter van 2026-2027 wél problemen kunnen ontstaan als de nieuwe
gascentrale nog niet operationeel is
